Op 28 mei stond Roeland van Oss op de Piz Bernina, de eerste vierduizender die hij beklommen heeft voor Climbing4Climate. Nog 81 toppen te gaan.
Met 4.049 meter is de Piz Bernina de hoogste berg in het Zwitserse kanton Graubünden én de enige vierduizender in deze regio. Samen met de Piz Palü, Piz Roseg en Bellavista vormt hij het Berninamassief. In dit gebied liggen een aantal flinke gletsjers, waaronder de Morteratsch.
Onderaan het gletsjerdal van de Morteratsch begon Roeland zijn beklimming. Op Instagram vertelt hij over de tocht vol rotsblokken en sneeuw, de gletsjer en een koude overnachting in de berghut Marco e Rosa (3.609 m).
De Piz Bernina hoort nog nét bij Zwitserland: slechts 200 meter ten zuiden van de top ligt de grens met Italië. Aan de Zwitserse kant ligt Pontresina aan de voet van de Bernina, aan de Italiaanse kant Chiesa in Valmalenco en Lanzada. De berg is uit duizenden herkenbaar dankzij een messcherpe sneeuwkam, de Biancograt.
Het bergmassief is ook bekend vanwege de Bernina Express. Deze treinroute voert van Chur of St. Moritz naar Tirano en is de hoogst gelegen spoorweg van de Alpen: station Ospizio Bernina ligt op 2.253 m. Het 144 kilometer lange treintraject is UNESCO-werelderfgoed. Het telt 55 tunnels en 196 bruggen en viaducten, zoals het vaak gefotografeerde Landwasserviadukt.
Er zijn een aantal routes naar de top, met verschillende moeilijkheidsgraden. Een klassieker, en een heel fotogenieke tour, is de route over de Biancograt ten noorden van de Bernina. Roeland koos zijn weg vanaf de Rifugio Marco e Rosa over de Spallagrat, aan de zuidkant. Wie vanaf de Italiaanse kant komt, gaat via de Rifugio Carate Brianza (2.662 m) en de Rifugio Marinelli (2.823 m) omhoog naar de Rifugio Marco e Rosa, aan de voet van de Spallagrat en klimt vanaf daar verder.
De Piz Bernina gold lange tijd als onbedwingbaar, tot 1850. De landmeter Johann Wilhelm Fortunat Coaz (1822-1918) had de opdracht gekregen om de toen nog naamloze top te meten en ging samen met twee anderen op pad.
Met grote moeite wisten ze het 'labyrinth' te doorkruisen, het deel van de Morteratsch-gletsjer waar veel spleten zitten. Soms stortten ijsstukken naast de drie naar beneden. Om 6 uur 's avonds stonden ze als eerste mensen ooit op de top en plantten daar de Zwitserse vlag.
Coaz noemde de top Piz Bernina en schreef later in zijn dagboek: “Het gulzige oog dwaalde over de aarde tot aan de verre horizon. Duizend en nog eens duizend bergtoppen waren om ons heen verzameld, rotsachtig tevoorschijn komend uit zeeën van glanzende gletsjers.” Nog diezelfde avond daalden ze weer af, bijgelicht door de volle maan.
Dezelfde gletsjer is inmiddels veel kleiner. Zoals alle gletsjers wereldwijd heeft ook de Morteratsch te lijden onder klimaatverandering. In het dal is goed te zien hoe ver de gletsjer zich terugtrekt: de puinafzettingen aan de zijkanten van het dal tonen aan hoe hoog het ijs ooit lag. Het smelten van gletsjerijs draagt bij aan het stijgen van de zeespiegel, bovendien neemt de zoetwateropslag hierdoor af.
De Zwitsers zien met lede ogen aan hoe hun gletsjer wegsmelt. Ieder jaar verdwijnt er ongeveer 15 ton ijs, iets meer dan 1 procent. Maar ze leggen zich er niet bij neer. Twee wetenschappers, waaronder de Nederlander Hans Oerlemans die al jaren onderzoek doet naar de Morteratsch-gletsjer, zijn sinds 2017 bezig met een sneeuwrecyclingproject: MortAlive. Ze hebben berekend dat het terugtrekken van de gletsjer flink kan worden afgeremd wanneer een sneeuwvlakte van bijna een vierkante kilometer het hele jaar door bedekt blijft met sneeuw. Deze sneeuw voorkomt dat het ijs smelt.
Zoals Roeland zegt, een beter klimaat begint bij jezelf. We kunnen het wel roepen, maar het begint pas als je zelf actie onderneemt. Lees hier wat jij kant doen!
Om dit te bereiken, wordt smeltwater van de gletsjer zo hoog mogelijk opgevangen. In de vorm van sneeuw wordt dit via geraffineerde technologie vervolgens weer teruggegeven aan die ene vierkante kilometer van de gletsjer.
Hun prognose is dat dit een verschil van 400-500 meter kan maken in tien jaar tijd. De wetenschappers gaan er vanuit dat het zelfs mogelijk is om de gletsjer te laten groeien wanneer 10 procent van het gletsjeroppervlak het hele jaar door met sneeuw bedekt blijft.
Als MortAlive als proefproject slaagt, kan het ook op andere gletsjers worden uitgevoerd. Hier kunnen wereldwijd miljoenen mensen van profiteren die voor hun drinkwater afhankelijk zijn van de gletsers, verwachten de wetenschappers.
Ze werden geïnspireerd door de aanpak aan de andere kant van de berg. Daar, op de Diavolezza-gletsjer, wordt de sneeuw al jarenlang toegedekt met een enorme fleecedeken. De deken komt erop te liggen zodra er geen sneeuw meer valt, meestal vanaf mei, en blijft daar tot de herfst. Hierdoor smelt er in de zomer niet te veel sneeuw weg en blijft het ijs eronder behouden. De afgelopen jaren is deze gletsjer maar liefst tien tot vijftien meter dikker geworden.
Duurzaamheid speelt ook binnen het toerisme een belangrijke rol in de regio rondom de Bernina. In het dal Valposchiavo verkoopt men bijvoorbeeld lokaal geproduceerde en verwerkte producten onder het label 100% Valposchiavo, zoals boekweit, thee en bessen. St. Moritz en La Punt Chamues-ch dragen het label 'Energiestad', dankzij de investeringen in onder andere groene energie, e-bikes, elektrische auto's en afvalscheiding. Ook bij grote evenementen in de regio, zoals de Engadin Skimarathon, de White Turf paardenrennen en de Snow Polo World Cup St. Moritz wordt er streng gelet op duurzaamheid en energiegebruik.
Zo kun je er duurzame verblijven boeken. Een prachtig voorbeeld daarvan is het eerste Plusenergiehotel in de Alpen: het Romantik Hotel Muottas Muragl (op 2.500 m). Het hotel is goed geïsoleerd, gebruikt geen fossiele energie en produceert op vijf verschillende manieren groene energie, onder andere door zonnecollectoren, een warmtepomp en het hergebruiken van de warmte van de kabelbaan. Ook zijn er duurzame uitstapjes te maken, zoals een excursie om steenbokken te spotten of met een groep werken in de natuur.
De Zwitsers zijn zuinig op hun bergen. En ze hopen dat iedereen daarvoor wil tekenen. Letterlijk, want sinds dit voorjaar kun je je committeren door het Bündner Bergmanifest te tekenen: tien beloftes dat je zorgvuldig omgaat met de bergen.
Als NKBV-lid draag je bij aan het onderhoud van paden en hutten. Elk jaar dragen de leden gezamelijk €400.000,- bij aan het Gegenrechtfonds. En wist je dat je als NKBV-lid korting krijgt in de meeste berghutten in de Alpen?
