Tekst: Bas Visscher

Het uitzicht waar we van dromen als we in Nederland aan de bergen denken. De zon verdwijnt achter de Grandes Jorasses in het Mont Blanc-gebied.

In de thuisfase:

De sleutel voor succesvolle en plezierige alpiene tochten zit hem in de voorbereiding. Daar begin ik al een aantal maanden van tevoren mee. Voorbereiding = voorpret!

1. Zoek de juiste tochtgenoot en leer elkaars wensen en capaciteiten kennen

Alpinisme is voor mij een teamsport. De juiste tochtgenoot kiezen is daarom een van de belangrijkste stappen in mijn voorbereidingsproces. Het plezier tijdens het klimmen wordt mede bepaald door de dynamiek met de klimmaat met wie ik op pad ben. Kunnen we samen goede beslissingen nemen? Kunnen we ook lachen en een goed gesprek voeren? En ook: hoe verhouden de tochtplannen zich tot onze capaciteiten? Ik raad aan om samen te bespreken wat elkaars sterke en zwakke punten zijn in relatie tot de uitdagingen die je tijdens de route tegenkomt.

Een goede, nieuwe klimpartner vinden kan soms even duren. Ik ga vaak eerst een paar keer samen indoor klimmen voordat ik me aan avonturen in de bergen waag. Een goede manier om een nieuwe klimpartner te vinden zijn de door de NKBV georganiseerde meetings voor zelfstandig alpinisten of de CEAT-meetings.

Bas en Maël na een beklimming van de Frendo Spur in het Mont Blanc-gebied. Het was een gezellige en relaxte dag!

2. Start op tijd met trainen

Alpinisme wordt zoveel leuker en veiliger als je voldoende fit bent. Start daarom ten minste een half jaar van te voren met trainen. Hoe doe je dit? Lees mijn blog die ik hier eerder over heb geschreven.

3. Doe veel research naar tochten

Ik start in de wintermaanden vaak al met plannen maken voor de volgende zomer. Op deze manier heb je een doel om voor te trainen en kun je ook met je klimpartner rustig voorbereiden. De inspiratie voor de volgende tochten doe ik op met:

• Gedrukte topo’s en gidsjes. Het grote voordeel aan boekjes is dat je ze heerlijk kunt doorbladeren, je een helder overzicht krijgt en je vaak gedetailleerde beschrijvingen per tocht kunt vinden. Het nadeel kan zijn dat informatie veroudert raak (bijvoorbeeld door klimaatverandering) en dat een boek te zwaar is in je rugzak tijdens de tocht. Dat laatste is op te lossen door foto’s of een printje van de route in het gidsje te maken.
• Online platforms zoals Camptocamp, Gipfelbuch, Bergsteigen.com en het SAC-tourenportal. Dit soort websites zijn voor mij heel waardevolle informatiebronnen die de laatste jaren steeds beter worden. Met name Camptocamp is heel waardevol als je in de WestAlpen klimt. Ja, het is helaas in het Frans, maar met de vertaalmachine is dat goed op te lossen. Ik heb de laatste jaren regelmatig gemerkt dat ik de informatie op Camptocamp beter vind dan sommige gidsjes. De informatie is vaak recenter, uitgebreider (er zijn veel foto’s) en je kunt de ervaringen van andere klimmers nalezen (bijvoorbeeld over de condities). Check dus altijd Camptocamp in de West-Alpen. Datzelfde geldt voor Bergsteigen.com in de Oost-Alpen (in het Duits). In veel gevallen heb je ook gelijk een downloadbare pdf die je als tochtbeschrijving op je telefoon kunt gebruiken. Dit leest wat mij betreft veel prettiger dan een foto die ik van het boekje heb gemaakt.
• Social media en persoonlijke websites van klimmers zijn ook goede inspiratiebronnen. Ik volg op Instagram veel klimmers en laat me daardoor inspireren. Natuurlijk werkt googlen op tochten ook goed om meer persoonlijke verslagen te lezen. Een YouTube-filmpje geeft ook waardevol inzicht.

4. Maak een verlanglijstje per gebied

Het is heel fijn om door de Alpen heen te weten wat voor routes je graag zou willen klimmen. Samen met je maatje maak je dan een shortlist van gebieden en tochten. Als het weer in een specifieke regio veel beter is dan in de andere regio’s, dan heb je altijd goede routeopties paraat. De Alpen zijn groot en het weerbeeld tussen de verschillende regio’s is vaak verschillend. Als het in de West-Alpen niet goed is, kan je naar de Oost-Alpen kijken. Of bekijk eens de verschillen tussen noordelijk van de hoofdkam of zuidelijk van de hoofdkam. Denk in mogelijkheden voor perfect weer, medium en slecht weer en wees bereid te schakelen. Ik zorg ook dat ik uitwijkmogelijkheden paraat heb, zoals een wandeltocht, sportklimmen of mountainbiken.

Jeffrey in de Contamine-route op de Pointe Lachenal. Het weer was niet perfect, maar in deze route konden we elk moment abseilen mocht het nodig zijn. Een mooi uitwijkdoel dus!

5. Kies de goede periode

Timing is super belangrijk in het alpinisme. Ik probeer heel bewust na te denken over wat het beste moment is voor mijn geplande tocht. Elk seizoen heeft zijn specifieke aandachtspunten, zoals lawines in de winter of in het voorjaar. Maar ook bij het plannen van tochten in de zomer moet je voorzichtig zijn. In veel hoogalpiene gebieden is er in de zomer een serieus risico op steenslag, uitapering en enorme gletsjerspleten. Het risico op steenslag neemt toe na een aanhoudende periode van hitte (0-graden grens boven de 4000m).

Steenslag is dan niet alleen een gevaar op plekken waar de losse stenen in de winter door sneeuw en ijs vast worden gehouden. Zelfs ogenschijnlijk solide rots kan loskomen. De oorzaak hiervan is dat de permafrost (de bevroren laag binnen in de berg) dan ontdooit. In het super populaire Mont Blanc-gebied is dit een gevaarlijk fenomeen, maar het geldt eveneens voor andere hoogalpiene regio’s. In een droge en hete zomer neemt de kans op levensgevaarlijke steenslag dan enorm toe. Ook in populaire routes. Hele delen van de berg kunnen instorten. De omstandigheden kunnen tijdens een hittegolf binnen een paar dagen tijd omslaan van goede normale zomerse condities naar levensgevaarlijk te mijden terrein.

Mijn tip: zoek het hoogalpiene terrein vooral op als er nog een beetje opgevroren voorjaarsneeuw ligt en er geen aanhoudende hittegolven zijn geweest. In de praktijk betekent dit dat je van eind juni tot en met medio juli meestal betere sneeuwcondities hebt dan in augustus. Ook is er dan minder kans op steenslag. Om die reden vermijd ik augustus het liefst voor hoog alpiene routes. En vergeet niet: elk jaar kunnen de omstandigheden weer anders zijn. Ook in juni kan er soms nog te veel sneeuw zijn voor rotsroutes! Mijn belangrijkste boodschap is dat zorgvuldige timing een zeer belangrijke factor is voor de veiligheid van je tocht.

Noor klimt voor in de Tour Ronde noordwand. We klommen de route begin juli in een sneeuwrijk jaar toen er nog goede voorjaarssneeuw lag. Een voorbeeld van droge condities op de Rochefort graat in het Mont Blanc massief. Door het smelten van permafrost kunnen losse blokken onverwacht naar beneden vallen.

6. Plan voldoende tijd in

Met klimmaatjes spreek ik op zijn minst voor een week af, maar nog liever voor 1,5 of 2 weken. Zeker als je vanuit Nederland boven de 4000m wilt klimmen, is een week echt kort. De kans dat je dan perfect weer hebt als je eenmaal geacclimatiseerd bent, is helemaal niet zo groot. Meer tijdsmarge is vaak veel beter, bijvoorbeeld met 10 of 14 dagen. Hierdoor heb je minder tijdsdruk en meer kans om je doel te realiseren. En meer tijd in de bergen is beter, toch?

De Grand Capucin in Chamonix stond al jaren op mijn verlanglijstje. Ik had veel gelezen over de goede rotskwaliteit en ik was heel benieuwd naar hoe het zou zijn. De route is boven de 3500 meter, dus goede acclimatisatie is belangrijk. In juni 2021 klom ik samen met Boris de Voie des Suisses op de Grand Capucin. Wat een fantastische rots, het stelde zeker niet teleur. Alles liep heel soepel omdat we goed geacclimatiseerd waren.

In het tweede gedeelte van deze blog lees je waar je op kunt letten als je eenmaal in de bergen bent en op korte termijn tochten gaat ondernemen. Veel van de bovenstaande tips zijn hier ook van toepassing.

Eenmaal in de Alpen:

7. Check de factor 'mens'

Wat is de mentale en fysieke fitheid aan de start van de trip? Welke tochten sluiten goed aan bij jullie fitheid op dat moment, los van wat jullie van tevoren in gedachten hadden? Zeker de mentale belastbaarheid is een aspect dat gemakkelijk over het hoofd wordt gezien. Direct vanuit een drukke baan willen presteren in de bergen is soms geen goed idee. Je hoofd moet naar het klimmen staan. En dat geldt ook voor je lichaam. Ik vind een dagje extra uitrusten aan het begin van mijn vakantie op de camping soms echt nodig.

8. Laat je plannen leiden door het weerbericht

Al ruim voordat ik naar de Alpen vertrek, volg ik het weerbericht zodat ik gevoel krijg voor het weerbeeld en de condities. Na aankomst is het belangrijk om dit dagelijks te blijven checken. In de bergen kan de weersvoorspelling plotseling veranderen. Zorg dus altijd voor de meest actuele informatie en raadpleeg meerdere bronnen. Lees de tekst en ga niet alleen af op pictogrammen.

De indicatoren waar ik op let in het weerbericht:

• Zon
• Bewolking
• Neerslag/onweer
• Wind (dit wordt vaak vergeten!)
• De ontwikkeling gedurende de dag en de ontwikkeling gedurende de week (fronten e.d.)
• Temperatuur en de 0-graden grens

De websites die ik veel gebruik:

• Meteo Schweiz: Voor Zwitserland is dit een prettige website omdat de tekst veel uitleg over het bergweer geeft.
• DAV Bergwetter. Deze website heeft een handige kaart waarmee je overzicht over de gehele Alpen krijgt. Je kunt doorklikken naar specifieke regio’s. De weerberichten worden specifiek voor bergtochten geschreven.
• Chamonix Meteo: Deze website is specifiek voor het weer in het Mont Blanc gebied gemaakt.
• MeteoBlue: Dit is mijn laatste bron, omdat MeteoBlue alleen met pictogrammen werkt en ik dat een erg simplistische benadering vind. Ik gebruik MeteoBlue dus alleen in combinatie met een andere weersite die een tekst biedt met specifieke omstandigheden in de bergen.

De beklimming van de zuidwand van de Marmolada in de Dolomieten deden we op de enige dag van de week waarop goed weer was voorspeld. Ook op deze dag was er bewolking, maar het bleef gelukkig droog.

9. Check de condities

De haalbaarheid van je tocht wordt mede bepaald door de omstandigheden ter plekke. Zeker in populaire gebieden kan je vooraf waardevolle informatie inwinnen over de condities. Dit kan veel vraagtekens wegnemen. Ik doe dit op de volgende drie manieren:

• Online: Voor de West-Alpen kun je CamptoCamp, La Chamoniarde (Mont Blanc-massief) en Gipfelbuch raadplegen. CamptoCamp is wat mij betreft de beste bron. Gebruikers kunnen per tocht aangeven hoe ze de omstandigheden hebben ervaren. Als je ziet dat iemand jouw voorgenomen tocht onder goede omstandigheden heeft ondernomen, dan kun je hier veel vertrouwen uit putten. Tegelijkertijd is het enorm belangrijk om zelf kritisch te blijven en de berichten met een korreltje zout te nemen. Niet iedereen heeft dezelfde risicoperceptie, en de omstandigheden kunnen in hoog tempo veranderen. Mijn persoonlijke ervaring is vooral dat de alpinistencommunity heel behulpzaam is en waardevolle informatie met elkaar deelt.
• Je kunt soms navraag doen bij het lokale gidsenbureau. Zeker voor populaire routes kun je hier waardevol advies inwinnen.
• Andere klimmers kunnen natuurlijk ook een hele goede informatiebron zijn. Informeren bij vrienden of kennissen is ook een optie. Maar je kunt ook met onbekende klimmers een praatje aanknopen op de camping.
• Je kunt navraag doen bij de hut. Soms moet je je even over de taalbarrière heenzetten, maar dit is echt belangrijke informatie uit de eerste hand. Altijd even bellen! Ik combineer dit vaak ook met het reserveren van de hut.

Het grandioze uitzicht op de Grandes Jorasses in het Mont Blanc gebied in juni 2024. Er ligt nog behoorlijk veel verse sneeuw boven de 3500m. Bas en Dennis in de verse sneeuw op de Piz Roseg. Deze sneeuw maakte de tocht veel uitdagender.

10. Duik nog eens in je verlanglijstje en kies een tocht

Het is nu tijd om een tocht te kiezen uit je lijstje. Als het goed is, heb je een aantal opties verzameld en ben je op de hoogte van de lokale omstandigheden en het weer. Wat zijn de voor- en nadelen van elke optie? En welke tocht wordt het uiteindelijk? Als ik mijn keuze heb gemaakt, download ik de online beschrijvingen op mijn telefoon en maak ik foto’s van de beschrijvingen uit de boekjes.

De Spigolo Vinci Integrale op de Cengalo was een tocht waar Anniek en ik even over moesten wikken en wegen. Er was een periode van slecht weer geweest—zou de rots wel droog zijn? We besloten het erop te wagen, omdat de route op het zuiden lag. Eenmaal in de route bleek dat we het goed hadden ingeschat: perfecte, droge condities!

11. Pas de advocaat-van-de-duivel-strategie toe

Wat kun je doen als er nog twijfel is in het beslissingsproces? Je hebt bijvoorbeeld een bepaalde tocht op het oog, maar je onderbuikgevoel zegt dat er iets niet klopt. Een goede vorm van risicomanagement in dat geval is het toepassen van de “advocaat-van-de-duivel-strategie” Dit betekent dat je met elkaar nog eens de risico’s en nadelen van een bepaalde keuze doorneemt. Je stelt jezelf de vraag: Wat zijn goede argumenten om deze tocht niét te doen? Dit kan een ander perspectief bieden, wat soms nodig is om knopen door te hakken en te besluiten iets niet te doen.

Een veelvoorkomende valkuil tijdens de bergsport is namelijk tunnelvisie. Dit betekent dat je zo graag je doel wilt bereiken dat je bepaalde factoren bewust of onbewust negeert. Hier moet je voor oppassen. Beslissingen zijn vaak vooral lastig als een aantal factoren onduidelijk zijn of zich in een grijs gebied bevinden. Het is dan goed om hier even uitgebreid bij stil te staan. Waarom zouden we deze tocht misschien wel of niet moeten maken? Is iedereen zich daarvan bewust? Zijn er mogelijkheden om het plan tijdens de tocht nog aan te passen? Probeer dus altijd eventuele obstakels, hindernissen of negatieve gedachten bespreekbaar te maken.

In mei 2021 was het lawinegevaar 3 of 4 boven de 2.500 meter. We verlangden naar een nieuw alpien avontuur, maar we zagen in dat het onveilig was. Daarom besloten we te gaan trad-klimmen in Orco. Waarschijnlijk een wijs besluit, want in deze periode vonden meerdere lawineongelukken plaats.

12. Maak een tijdsplanning

De benodigde tijdsduur van een route is belangrijk om te weten. Vaak is de giddsjestijd een prima indicatie, hoewel het in de West-Alpen soms lastig kan zijn om deze te halen. Wanneer je de gidsjes tijd ruim niet haalt, is het beter om een stap terug te doen. Ik deel de route vaak op in verschillende etappes en koppel hier een tijdschema aan. Op deze manier kun je goed bijhouden of alles nog volgens plan verloopt. Wanneer je te langzaam bent, betekent dit helaas dat je beter op tijd kunt omdraaien.

Voor de Kuffner-graat op de Mont Maudit moet je de wekker om 01:00 's nachts zetten om goede sneeuwcondities aan te treffen.

13. Verdiep je in de oriëntatie/route

De route bereid ik voor met apps op mijn telefoon, zoals Outdooractive en Swisstopo. Deze apps hebben een gps-functie waarmee je kunt zien waar je bent in het terrein. Een papieren kaart en kompas zijn natuurlijk ook een optie, maar persoonlijk geef ik de voorkeur aan mijn telefoon. Die is uiteraard 100% opgeladen en staat op batterijbesparing. Daarnaast is een kleine powerbank in je rugzak sterk aan te raden.

14. Welke materialen en touwtechnieken heb ik voor de gekozen tocht nodig?

Bij de materiaalkeuze komt vaak ook nadenkwerk over de touwtechniek en afzekering kijken. Wat voor touw gaat er mee en welke zekermaterialen hebben we nodig? Moeten we bijvoorbeeld veel uitzekeren of is er sprake van veel lopende zekering/verkort touw? Nemen we wel of geen klimschoenen mee voor die ene lastige passage? Of misschien toch die lichte donsjas vanwege de voorspelde harde wind? Dit zijn belangrijke vragen om bij stil te staan. Hoe complexer de tocht, hoe meer strategische keuzes er te maken zijn.

Inpakchaos voorafgaand aan de beklimming van de Scheidegg Wetterhorn.

15. Laatste loodjes

De actie gaat beginnen: we lopen aan naar de hut. Eenmaal daar is het goed om alles nog eens na te gaan. Ik check opnieuw het weer, maak een praatje met de huttenwaard en andere klimmers en verken eventueel het eerste deel van de aanloop. Ook bestudeer ik de routebeschrijving nog een keer en pak mijn rugzak alvast netjes in, zodat ik ’s ochtends niet de hele hut wakker maak met mijn gerinkel. Morgen is de grote dag!

16. Genieten!

De wekker gaat, het moment is eindelijk daar en de langverwachte tocht gaat beginnen. Als het goed is, kan je tijdens de tocht profiteren van alle voorbereiding. Tijdens de tocht vind ik het belangrijk om te blijven checken of alles volgens plan gaat en stel ik het plan bij als het niet loopt zoals verwacht. Op de top probeer ik even bij te komen en te genieten van het uitzicht. Maar ook dan is het goed nog even kritisch bij de afdaling stil te staan.

Sjoerd en Bas op de top van de Piz Bernina. Nog even geconcentreerd blijven op de afdaling van de Piz Bernina.

Vergeet niet te evalueren zodra je weer in het dal bent. Waren alle keuzes juist, of waren er verbeteringen in het proces mogelijk? Onder het genot van een drankje geniet je samen na van het avontuur. Of worden de plannen voor volgende tocht misschien alweer gesmeed?

Hopelijk heb je iets aan mijn stappenplan voor tochtenplanning. Lees ook eens het artikel over '3x3 Zomer – besliskunde in alpien terrein' door en klik vooral door naar de presentatie. Zelfstandig alpiene tochten voorbereiden is best ingewikkeld, maar het legt echt de basis voor een plezierige tocht. Voel je vrij om er extra stappen aan toe te voegen. Veel plezier in de bergen!

3x3 Zomer - besliskunde in alpien terrein