Slaapzakken deel 1

Isolatie: Dons, synthetisch of wol

Het allerbelangrijkste van een slaapzak is natuurlijk dat hij je warm houdt oftewel dat hij isoleert. Het isolatiemateriaal zit tussen de buiten- en binnentijk en is veelal verwerkt in banen. Je hebt dus ook voor het isolatiemateriaal een keuze. In het kort bespreken we hier de overwegingen.

Dons

Dons is nog steeds het best isolerende materiaal voor slaapzakken. In slaapzakken wordt eenden en ganzendons gebruikt waarbij de laatste de hoogste isolerende eigenschappen heeft. Dons is daarnaast licht van gewicht en goed samendrukbaar waardoor een relatief grote dikke slaapzak toch een klein pakketje oplevert. Dat dons na lang gecomprimeerd te zijn, niet meer in zijn oorspronkelijke vorm terugkomt is niet waar. Nadeel van dons is dat het slecht isoleert als het vochtig wordt, maar om dat te voorkomen wordt het dons vaak nog geïmpregneerd met een waterafstotend middel. Ander nadeel is dat dons redelijk kostbaar is en dat het natuurlijk van dieren afkomstig is. Als je een donzen slaapzak koopt let dan op het RDS-logo. Dan weet je zeker dat het dons niet van dieren komt die geforceerd gevoed worden en ook niet van levende pluk.

Dons versus veertjes

We hebben het doorgaans over dons, maar dons bestaat eigenlijk uit een combinatie van dons en veertjes. Dons – eigenlijk moeten we spreken van dons clusters – zijn die hele kleine pluizige veertjes die bijna nauwelijks een pennetje hebben. Deze dons clusters zorgen er met z’n allen voor dat een slaapzak je goed warm houdt. Dons veertjes zijn de veertjes zoals iedereen ze tekent; ze zijn minder pluizig en isoleren dus ook minder. In elke slaapzak zit een mix van dons clusters en donsveertjes. Op het etiket vind je dit terug in een verhoudingsgetal. De verhouding 90/10 betekent 90% dons clusters en 10% veren. Dit is ook zo’n beetje de hoogste kwaliteit.

CUIN

Nu is het ene dons zeker het andere niet. De kwaliteit van dons wordt gemeten in de eenheid CUIN. CUIN staat voor Cubic Inch (per Ounce) en op een slaapzak zie je dat terug in de specificaties waar bijvoorbeeld 700+ staat met soms de toevoeging CUIN erbij. De CUIN-waarde – ook wel fill power of vulkracht genoemd - wordt gemeten door onder gecontroleerde laboratoriumomstandigheden een Ounce dons (30 gram) in een doorzichtige koker te stoppen. Op het dons gaat vervolgens een gewicht. Dit drukt de dons naar beneden en hoe hoger de kwaliteit van het dons, des te minder zakt het dons in. En als het minder inzakt betekent dit dat er meer lucht tussen zit en daarmee een hogere isolatiewaarde heeft. Hoe hoger de CUIN-waarde, des te hoger de prijs van het dons en de slaapzak.

Banen

We noemden het hierboven al ergens: de banen waarin het isolatiemateriaal is verwerkt. Deze banen houden bij donzen slaapzakken – en kunstvezel dons slaapzakken - het dons op zijn plek. Zo eindigt niet alles aan een kant of onderin bij je voeten. Bij goedkopere slaapzakken bestaan deze banen uit een naad die de buitentijk en de binnentijk met elkaar verbinden. Op deze naad zit geen isolatie en dit noemen we een koudebrug. Voor zomerse omstandigheden geen probleem, maar geen aanrader als je het jaar rond kampeert of hoog de bergen in gaat.

Om deze koudebruggen te voorkomen worden banen gemaakt met tussenschotten. Vaak zijn deze schotjes van een gaas materiaal zodat warmte, zweet en lucht zich goed in de slaapzak kunnen verplaatsten. Er bestaat een wereld aan soorten schotjes, maar de best isolerende zijn schotten die niet loodrecht op de binnen- en buitentijk staan. De V-vorm is een veel gebruikte. Het mooie van schotjes is ook nog dat je de slaapzak makkelijk kan bijvullen met nieuw dons. Soms noodzakelijk na jaren gebruik, maar ook handig als je de slaapzak toch wat warmer wilt hebben.

Nog een opmerking over schotten en dames slaapzakken. Slaapzakken voor dames hebben vaak extra vulling op de plekken waar ze het vaak koud hebben en waar het voor het comfort nodig is. Denk hierbij aan de schouders, de heupen en vooral een extra gevulde footbox.

Synthetisch

Het grootste voordeel van slaapzakken die een synthetisch materiaal hebben als isolatie is de prijs. Een synthetische slaapzak voor warme zomers heb je al voor een paar tientjes en dat lukt met dons echt niet. Dit synthetische materiaal is bij goedkope slaapzakken gewoon een soort open structuur die wat doet denken aan het filter van een afzuigkap. Duurdere slaapzakken hebben een vulling van synthetisch ‘dons’ die slechts een klein beetje afwijkt van de prestaties van echt dons.

Synthetische slaapzakken zijn doorgaans ook een stuk zwaarder en minder compact op te rollen. Een vuistregel is ongeveer een factor 2. Dan is er nog zoiets als comfort. Een synthetische slaapzak neem geen vocht op waardoor transpiratievocht doorgaans naar buiten zal worden afgevoerd. Behalve met warm weer, want dan is het temperatuurverschil met buiten te klein en zal een synthetische slaapzak zweterig gaan aanvoelen. Omdat dons wel vocht kan opnemen, is het comfortabeler met warm weer. Maar… wordt dons nat dan verliest het zijn isolatiewaarde en het kost eeuwen om te drogen. Hier zijn synthetische slaapzakken dan weer in het voordeel.

Wol

Slaapzakken die 100% wol gebruiken als isolatiemateriaal zijn er slechts een paar, maar sinds een aantal jaren zien we wel dat de combinatie van wol en dons gebruikt wordt. En dit is zo gek nog niet. Dons isoleert heel erg zolang het droog is. Wordt dons vochtig dan gaat de isolatiewaarde drastisch achteruit. Wol daarentegen kan juist heel goed tegen vocht en behoudt bovendien zijn isolerende eigenschappen. De truc in de combinatie is dat de wol primair werkt als een vochtopnemer waardoor het dons blijft isoleren. Nadeel is wel dat het zware slaapzakken oplevert die niet heel erg klein kunnen worden opgerold. Daarom zijn ze minder praktisch als je er met een rugzak op uit trekt.

Testprotocol: EN13537:2016

Dons, synthetisch en wol… Materialen met verschillende eigenschappen en toch is er een ding voor ons als consument erg belangrijk: hoe goed isoleren ze nou eigenlijk.

Om als consument de isolerende kwaliteiten van slaapzakken goed onderling met elkaar te kunnen vergelijken, is in 2005 de EN 13537 keuringsnorm in het leven geroepen en in 2016 is daar een revisie van gekomen. Bij deze keuring worden slaapzakken getest met een verwarmde dummie en wordt het verlies aan energie gemeten. Het resultaat wordt weergegeven in de termen Comfort temperatuur, Comfortlimiet temperatuur en Extreemtemperatuur.

• De comfort temperatuur: de buitentemperatuur waarbij een vrouw ontspannen eindeloos kan slapen zonder wakker te worden door kou.

• De comfortlimiet temperatuur: de buitentemperatuur waarbij een man in elkaar gekropen 8 uur kan slapen zonder wakker te worden door kou.

• De extreem temperatuur: de buitentemperatuur waarbij de slaapzak een vrouw in staat stelt gedurende 6 uur te overleven zonder onderkoeld te raken. Kans op bevriezing is echter niet uitgesloten.

De test wordt door meerdere testhuizen uitgevoerd en geeft een betrouwbaar beeld van hoe een slaapzaak presteert en wat je er dus als consument van mag verwachten. De uitslag van de test moet in een slaapzak zichtbaar zijn voor de consument.

Nu zit er nog wel een klein addertje onder het gras. Testprotocol EN13537:2016 is voor fabrikanten een kostbare aangelegenheid. Voor grote slaapzakmerken is dit geen probleem, maar voor kleinere fabrikanten zijn de kosten vaak te hoog waardoor ze de EN13537:2016 temperatuur aanduiding niet in hun slaapzak kunnen zetten. Soms wordt er dan een eigen temperatuur indicatie gegeven of gewoon niet. Vallen ze daarmee meteen buiten de boot? Nee, want er is een aantal kleine specialisten die heel goed weten wat ze doen.

Wassen

Net als kleding moeten slaapzakken af en toe gewassen worden. Niet alleen om ze schoon te maken maar ook om de isolatiewaarde in stand te houden. Vooral bij dons is dit belangrijk: door vuil – en zeker ook zweet en vet – gaat het dons tegen elkaar aan zitten waardoor de isolatiewaarde vermindert.

Het wassen van een slaapzak is gewoon een kwestie van de instructie van de fabrikant op volgen. Veel donzen slaapzakken kunnen gewoon op 30 graden in de wasmachine en het beste gebruik je een speciaal dons wasmiddel. Gebruik zeker geen wasverzachter. Na het wassen zijn een paar extra spoelbeurten een aanrader om alle zeepresten eruit te spoelen. Absoluut verboden is centrifugeren omdat zo de schotten in de slaapzak kapot kunnen gaan. Trek de slaapzak daarom ook voorzichtig uit de wasmachine. Druk het vocht eruit en laat de slaapzak vlak drogen op een droogrek. Een handdoek eronder helpt. Een donzen slaapzak kan met gemak een paar dagen nodig hebben (regelmatig omdraaien helpt), een synthetische slaapzak is meestal na een dag wel droog.