Abseilen - Zaksteek of Vissersknoop?

Over wat de beste knoop is om de uiteinden van twee touwen met elkaar te verbinden bij abseilen zijn de meningen verdeeld. Met name in de Verenigde Staten gelooft men dat de gebruikelijke zaksteek levensgevaarlijk is. Is dat terecht?

(Dit artikel verscheen eerder op siked.nl)

Standaarden zijn soms ver te zoeken in de normale wereld en hetzelfde geldt voor de klim- en bergsport. Veel klassieke bergsportlanden hebben hun eigen klimcultuur met daarbij specifieke technieken, gebruiken en mores. Terwijl heel Frankrijk stond te juichen toen de Grigri op de markt kwam, je kon immers eindelijk relaxt een peuk rollen tijdens het zekeren, hield de Duitstalige wereld krampachtig (aan) de HMS vast. En toen sportklimmen op het Europese vasteland al lang haar plek had veroverd, reden in de VS nog auto’s rond met de bumpersticker ‘Sportclimbing is neither’. Mooie woordspeling natuurlijk, maar niet echt open minded.

EDK?

Terug naar de reden voor dit artikel. Eens in de zoveel tijd duikt op Amerikaanse social media de vraag op of abseilen met de zogenaamde 'EDK' verantwoord is. Onder de EDK verstaan de Amerikanen de ‘Euro Death Knot’, ofwel de Europese Knoop des Doods. Scary, vertel me meer! Relax, er is niks aan de hand en deze naam berust op een misverstand. Met de EDK wordt niets meer of minder dan de zaksteek bedoeld. De simpelste knoop die bestaat en de knoop die in de klimsport voornamelijk wordt gebruikt om de uiteinden van twee touwen met elkaar te verbinden als je gaat abseilen. Boulderaars en hardcore sportklimmers mogen op dit punt afhaken, want we gaan nu hoger dan 40 meter van de grond en komen op het terrein waar je met twee touwen klimt, op standplaatsen staat te zekeren en abseilend naar beneden moet. Doe je dat soort dingen wel? Lees dan gerust verder.

Losvast

De EDK dus. Waarom heeft de oude vertrouwde zaksteek in vredesnaam in de VS deze bijnaam gekregen? Er zit natuurlijk een kern van waarheid in de naamgeving. Laten we eerst maar eens de geschiedenis induiken.

De wat oudere lezers van Siked kunnen zich misschien de tijd herinneren dat je op de gletsjer en in de bergen een heupgordel en een borstgordel gebruikte. Beide gordels werden dan verbonden met een touwlus en die werd soms dichtgeknoopt met een zaksteek. Tijdens de beklimming werkte deze knoop zich ongemerkt los en als meneer of mevrouw de bergsteiger vervolgens in een gletsjerspleet kukelde, eindigde de val ongeremd op de bodem. Oplossing: niet meer inbinden direct in een lus met met een zaksteek, want die werkt zich langzaam los als die afwisselend wel/niet belast wordt.

Hier ontbreekt een foto.

Check en dubbel check voor je de zelfzekering losmaakt. Het abseilapparaat van de tweede klimmer is hier trouwens al in het touw gehangen. Foto: Mathijs Koster.

Dus de zaksteek is wel degelijk een gevaarlijke knoop die zich langzaam maar zeker loswerkt? Nee, de zaksteek werkt zich niet los zolang de knoop onder belasting is, én mits die belasting niet te groot is. Bij abseilen is dat het geval. Zolang de uiteinden van het touw voldoende lang zijn en de knoop goed strak is aangetrokken is de zaksteek de eerste keus om te gebruiken bij het abseilen.

De belangrijkste reden om te kiezen voor een zaksteek in plaats van een andere knoop is dat de zaksteek bij het naar beneden trekken van het abseiltouw niet achter oneffenheden in de rots blijft haken. Er is wel een ‘maar’ en dat is dat de zaksteek niet geschikt is om touwen met een fors afwijkende diameter met elkaar te verbinden. Als je met een enkeltouw klimt en een dunne en lichtgewicht tagline of trail rope als tweede abseiltouw gebruikt, dan moet je soms de beide touwen wél met een dubbele vissersknoop verbinden. Mammut adviseert dit bijvoorbeeld voor hun 6.0mm Rappel Cord.

Eenvoud

Het Amerikaanse tijdschrift Rock and Ice plaatste onlangs een artikel uit de november-uitgave (238) online waarin ‘Gear Guy’ op een half-serieuze manier de EDK en andere abseilknopen behandelde. Het artikel kreeg, vooral op Facebook, behoorlijke kritiek. En terecht. Gear Guy schrijft nooit serieus, dus wat dat betreft was het een storm in een glas water. Wat jammer was aan het artikel is dat er weer mensen zijn gaan twijfelen over de veiligheid van de zaksteek. Zolang iemand de term EDK gebruikt worden mensen op het verkeerde been gezet, zelfs al is het artikel met een knipoog geschreven.

Tot overmaat van ramp liet ‘Gear Guy’ weten dat hij zelf een speciale achtknoop gebruikt bij het abseilen. Nog meer verwarring. Abseilen is al link genoeg, dus keep it simple! Er zijn veel speciale versies van de achtknoop die meestal niets toevoegen, behalve onduidelijkheid en meer gevaar. Check onderstaand artikel en de video maar eens. Achtknopen (en bulin-knopen) kunnen in geval van zogenaamde ringbelasting (of beter gezegd een ‘spagaat-belasting’) al bij lage lasten gaan ‘kruipen’ tot ze los raken. Vaak bij lagere lasten dan de zaksteek.

Die knoop van Gear Guy zou je dus beter ADK kunnen noemen, de American Death Knot… Wij Euro’s zijn zo gek nog niet met onze zaksteek.

Zie hier hoe een achtknoop faalt bij lage (ring)belasting. Lees hier het artikel.

Samenvattend

Ga je abseilen met twee touwen van gelijke diameter? Gebruik dan een zaksteek met een circa 30 à 40 cm lange uiteinden (foto 1). Langer is niet nodig en kan gevaarlijk zijn omdat je per ongeluk je abseilapparaat in het verkeerde einde kan hangen.
Wil je 100% (mentale) zekerheid, dan kun je een tweede zaksteek strak tegen de eerste zaksteek aan leggen (foto 2). Dit is bij gloednieuw dry-gecoat touw of verijst touw ook altijd aan te raden.
Ga je abseilen met twee touwen van ongelijke diameter? Gebruik dan een dubbele vissersknoop (foto 3).
Leg je knopen altijd op een nette manier door beide touwen parallel aan elkaar te laten lopen.

zaksteek_hs_670
Foto 1: zaksteek