Soms is het alsof het gisteren gebeurd is, soms zie je het pas als je er meer over weet. In dit artikel staan vijf wandelingen die een deel van de geschiedenis vertellen. Zo kun je de route lopen die de Walser hebben afgelegd, het front van de Eerste Wereldoorlog aflopen, de muur van Hadrianus volgen, Ötzi zelf ontdekken of je een verzetsheld voelen in Noorwegen.

1. Sentiero della Pace

Tijdens de Eerste Wereldoorlog is op veel plaatsen gestreden. Het front tussen Oostenrijk en Italië lag middenin de Dolomieten waar tussen 1915 en 1917 door tienduizenden soldaten heftig gevochten is. Op veel plekken zijn de sporen nog zichtbaar in de bergen. Niet alleen vestingwerken of roestende granaatscherven. Nee, hele gaten in bergwanden en verwoestingen door explosies. Op de top van de Ortler staat zelfs het topkruis op het onderstel van een kanon. En wat te denken van de Monte Pasubio die ook wel de Berg van de 10.000 doden wordt genoemd. Indrukwekkend zijn de vele tunnels in de berg én de top die ontbreekt. Duizenden tonnen dynamiet hebben de stellingen in de lucht schoten en de top eraf geblazen.

Langs deze frontlinie van de Eerste Wereldoorlog loopt een langeafstandswandeling; de Sentiero della Pace. De route kronkelt dwars door de Italiaanse bergen, waar niet alleen het landschap en de natuur indrukwekkend zijn. Terwijl je hier wandelt zie je om je heen wat er zich hier ooit heeft afgespeeld.

Deze route is 700 km lang en wordt gemarkeerd door een zwarte duif. Vanaf de Passo Stelvio (bij de Zwitserse grens) loop je naar de Adamello waarna je al afbuigt naar het zuiden en je langs het Gardameer en Rovereto loopt. Daarvandaan loopt je weer naar het noorden, langs de Marmolada en Passo Lagazuoi met hoge pieken van boven de 3000 meter. Als je de hele route aflegt loop je zo’n 37.000 hoogtemeters. Voor deze route moet je wel een ervaren wandelaar zijn. En mocht je wat meer spanning zoeken dan bereik je de top van de Marmolada via gletsjers en klettersteigs. Maar deze kun je omzeilen.

2. In de voetsporen van Ötzi

Ötzi is de beroemde ijsmummie, gevonden in het ijs in de Italiaanse Ötztaler Alpen. In 1991 werden menselijke resten gevonden op het Hauslabjoch, vlakbij de Similaun. Het bleek een mummie van maar lieft 5300 jaar oud te zijn. Bewaard in het ijs van de Niederjochferner. De ijsmummie bleek een bron van informatie over de Kopertijd. Ötzi is ouder dan de piramide van Cheops. Zo oud en toch intact gebleven, met de kleren en voorwerpen, die hij bij zich had. Hij was op pad met een volledige jacht- en overlevingsuitrusting. Maar dat heeft hem niet geholpen, hij is overleden door een pijl, die van grote afstand in zijn linkerschouder is geschoten.

©Bernd Ritschel - Ötztal Tourismus

Uit analyse van DNA, stof, stuifmeelkorrels en isotopenverhoudingen hebben wetenschappers allerlei gedetailleerde conclusies kunnen trekken. Ötzi was zo’n 45 jaar, ca. 1,60 m lang, had een baard en bruine ogen. 61 Tatoeages versierden zijn lichaam en hij woonde in een vallei zo’n vijftig kilometer ten noorden van Bolzano. Het laatste dat hij at, was vlees van een edelhert. Hij had een kostbare koperbijl en een berenmuts bij zich, een teken van status. Hij was waarschijnlijk een herder, jager of handelaar. Zijn laatste tocht is een tocht uit een zuidelijk dal, waarbij hij 1200 meter was geklommen.

Je kunt zelf ook uit een zuidelijk dal naar de vindplaats van Ötzi klimmen. Vanuit het Val Senales start je in Vernago (1710 m) of Tisenhof (1815 m). Er volgt een lange wandeling over paden, blokkenterrein en sneeuwvelden tot de Similaunhut. Voorbij de hut zijn klimpassages (gezekerd met kettingen) tot het Hauslabjoch. Je stijgt 1500 m om bij het Hauslabjoch te komen. Voor deze wandeling heb je alpiene ervaring nodig. De route is zo’n 16 km en 8 uur lang. Wil je Ötzi zelf zien? Ga dan naar het Zuid-Tiroler Archeologiemuseum in Bolzano.

3. Walserweg in Graubünden

Het Walservolk komt oorspronkelijk uit een gebied ten noorden van de Alpen, maar rond het jaar 1000 woonden ze in het Rhônedal in Wallis. Dat dal ontgroeiden ze al snel. Waarom precies is niet bekend: veel kinderen of een natuurramp? In Wallis kreeg het ‘gewone volk’ rechten van de landheren, die voor die tijd ongewoon waren; recht op vrijheid en recht op eigendom. Grond bleef in bezit van de familie. Broers en zussen die niet het eigendom kregen trokken er daarom op uit. Om hun eigen stuk land te vinden. Het Walliserdal was overbevolkt en dat zorgde voor een grote volksverhuizing. Zo verspreidden de Walser zich over de Alpen.

De Walser waren herders, veehouders en bergboeren. Ze trokken naar het zuiden en naar het oosten, naar Graubünden en verder naar Arlberg, tot aan het Kleinwalsertal. Omdat in de dalen al dorpjes waren (romaans) vestigden veel Walser zich iets hoger op de hellingen. Daar was vaak geen ruimte voor dorpen, maar werden de huizen verspreid over de hellingen. De huizen zijn vooral gebouwd van hout, terwijl de romaanse bouw (in de dorpjes in het dal) uit stenen huizen bestaat.

© Jochen Ihle © Jennifer Ebling

Op 'De Walserweg' in Graubünden treed je in de voetsporen van de Walser. In ca. 20 dagetappes, van in totaal 300 kilometer, loop je van San Bernardino naar Graubünden en door naar Brand in Vorarlberg. De markering van de route is nummer 35. Je loopt over historische paden, hoog door de valleien waar ooit de Walser liepen. Ondertussen ontdek je de cultuur en historie van het Walservolk. Je loopt door alpiene landschappen, langs heldere bergmeertjes, beschermde veengebieden, alpiene graslanden, en pijnboom/lariksbossen. De Walser cultuur herken je terug aan de houten hekken, bruingebrande houten Walser huizen en schuren. Veel etappes eindigen in kleine Walser dorpjes of in grotere Walser toeristencentra als Davos, Kloster of Arosa.

4. Helden van Telemark

Rjukan (in Telemark) ligt aan de rand van de Hardangervidda, een bergplateau van zo’n 1000 meter hoogte. Aan de rand hiervan vind je een kloof waarin de waterkrachtcentrale Norsk Hydro ligt. Hier wordt zwaar water geproduceerd, dat nodig is voor een atoombom. Als Duitsland in de Tweede Wereldoorlog Noorwegen bezet, nemen ze ook Norsk Hydro over. Het Noorse verzet doet er alles aan om te voorkomen dat de nazi’s genoeg zwaar water kunnen produceren. Er volgen meerdere militaire operaties, maar door de kou en honger dreigt de hele actie te mislukken.

In de Svensby hut op de Hardangervidda zit al een team verkenners, waar in februari 1943 nog 6 Noorse commando’s bijkomen, met parachutes gedropt vanuit Engeland. Deze groep commando’s besluit door de kloof af te dalen en komen al klimmend het complex binnen. Op 27 februari 1943 plaatsen ze tijdbommen op de installaties van het zware water. De hele voorraad wordt vernietigd en de productie ligt maanden stil. De definitieve slag wordt toegebracht in een latere actie, waarbij tijdens vervoer van al het zware water, de veerboot de Hydro tot zinken wordt gebracht en de productie van zwaar water in Noorwegen geheel wordt stilgelegd.

©Elisabeth Haig Jacobsen

Wandel van Rjukan Fjellstue naar Vemork over de Saboteurstrail. Je volgt min of meer de route die bij de aanslag werd genomen en vindt hierbij informatieborden, die je de geschiedenis van de saboteurs vertellen. Het pad loopt door gevarieerd terrein tussen de 450 en 1040 meter boven zeeniveau en is 8 kilometer lang. Wil je de geschiedenis echt herbeleven? Maak dan een meerdaagse tocht over de Hardangervidda. Je kunt deze oversteken van noord naar zuid en daarbij overnachten in DNT-hutten. Als je van Geilo naar Rjukan loopt, volg je min of meer de voetsporen van de verzetshelden.

5. Hadrian's Wall

Romeinse sporen duiken nog altijd overal op. De meest noordelijke grens is de Limes. In het noorden van Engeland wordt de Limes gemarkeerd met een stenen muur. De muur van Hadrianus ofwel Hadrian’s Wall. De Romeinse keizer Hadrianus liet deze tussen 122 en 128 na Chr. bouwen. Tussen Carlisle en Newcastle ligt dit 117 km lange bouwwerk. Over de hele breedte van Engeland werden de Romeinen door de muur beschermd tegen invallen van de Picten. De muur vormde het teken van de Romeinse macht.

©Roger Clegg

Langs de muur lagen kleine forten, of mijlkastelen, op een afstand van één Romeinse mijl. Tussen elk mijlkasteel lagen twee wachttorens. Later zijn er nog 16 grotere forten gebouwd. In de muur zijn poorten gemaakt, zodat er toch ook handel kon worden gedreven. In het midden staat nog een groot stuk van de muur overeind, maar verder zijn hele stukken muur verdwenen. De bevolking gebruikte de stenen voor andere bouwsels. Toch is de muur op veel plekken nog herkenbaar en voel je de geschiedenis onder je voeten.

Langs deze UNESCO Werelderfgoed-muur ligt een wandelpad van kust tot kust: Hadrian’s Wall Path National Trail. Het pad is 135 km lang en loopt door gevarieerd terrein, met ruige heidevelden en glooiende heuvels. Je kunt de route in zo’n 6 tot 7 dagen lopen. Vaak wordt de route als niet te uitdagend beschreven, maar vergis je niet. Er zitten pittige stukken tussen, waar korte klimmetje en afdalingen elkaar opvolgen. Het grootste deel van de route loopt over gras. De route is gemarkeerd met het symbool van de eikel en pijlen, maar meestal vormt de muur zelf een goed herkenningspunt.