Hoe zeker je het best, het veiligst én het handigst de voor- en de naklimmer in een alpiene- of multi-pitchroute? En met welk type zekermethode of zekerapparaat doe je dat, en zeker je over de stand of over het lichaam? Het antwoord op deze vragen hangt van veel factoren af, waaronder:

• Wat is de configuratie van de standplaats:
  • hoogte van stand t.o.v. de zekeraar;
  • verloop van de route voor of na de stand (omhoog of zijdelings);
  • de hoogte van de eerste tussenzekering in de lengte na de stand.
• Hoe goed de kwaliteit van de rots en zekeringen op de standplaats is.
• Waar bevindt zich de eerste tussenzekering na/voor de stand.
• Welk type zekeringapparaat wordt er gebruikt.
• Ben je een ervaren zekeraar (in het opvangen van vallen) of niet.
• Wat is het gewichtsverschil tussen beide klimmers.
• Uit welk land kom je/in welke klimcultuur ben je opgegroeid?

Cultuur

Omdat er zoveel factoren een rol spelen is met name de vraag wat in een bepaalde situatie de beste methode om te zekeren is lastig te beantwoorden. Omdat te bepalen moeten we naar alle hier boven genoemde factoren kijken. Desondanks is het mogelijk om algemene handvatten te geven, met name voor beginnende multi-pitch klimmers. En naar mate je zelf meer ervaring hebt opgedaan kun je zelf je zekermethoden per situatie aan passen.

Hoewel het op het eerste gezicht misschien vreemd lijkt is de factor 'cultuur' heel belangrijk. Welke methoden of technieken men in een bepaald land toepast of onderwijst, of het nu de klim- en bergsport is of iets anders, is voor een belangrijk deel gestoeld op historie en cultuur. Er zijn zoals bekend in de klim- en bergsport meerdere wegen die naar Rome leiden. Daar waar verschillende methoden of technieken even goed, handig of veilig zijn is het om het even wat er gebruikt wordt. Zo hebben zich soms in de loop der tijd binnen bepaalde klimculturen en landen een bepaalde voorkeursmethoden doorgezet.

Neem als voorbeeld het omhoog zekeren van de naklimmer. Voor ons Nederlanders is het evident dat we de naklimmer over de standplaats naar boven zekeren. Vroeger deden we dat met een halve mastworp (HMS) in een HMS-karabiner, maar sinds er zelfblokkerende belay plates (Magic Plate, Gigi, etc) en hun opvolger de tuber met 'guide-mode' of 'reverso-mode' (zoals de Black Diamond ATC Guide, de Petzl Reverso of de Edelrid Microjul) zijn, zekeren vrijwel alle Nederlanders een naklimmer met zo'n zelfblokkerende tuber omhoog over de standplaats. De voordelen daarvan zijn duidelijk: je hebt grotendeels de handen vrij, je hoeft een val of blok van de naklimmer niet met handkracht te houden, en - omdat je over de stand zekert - kun je het systeem makkelijk afbinden en ontsnappen mocht je onverhoopt de naklimmer hulp moeten bieden. Gemak dient de mens! De Britten daarentegen zekeren een naklimmer vaak over de gordel met een normale tuber omhoog. En dat doen ze dan terwijl ze met de benen over de rand van de rots zitten. Voor ons is dit om meerdere redenen een ondenkbare methode. Desgevraagd zullen opleiders in Groot-Brittannië toegeven dat hun methode nadelen kent, maar... omdat de methode in de praktijk prima functioneert zien ze geen redenen om hun leerlingen (of zichzelf) iets anders aan te leren.

Een ander geliefd discussiepunten is de wijze van zekeren van de voorklimmers in multipitch routes. Moet dat over de stand of over het lichaam, en het type zekeringsapparaat gebruik je daarbij. De meningen hierover lopen sterkt uiteen, en de voorstanders van de ene methode lijken te suggereren dat de andere methode ronduit gevaarlijk is. En vice versa.

Ongelukken

De emoties kunnen hoog oplopen als er een discussie is over de pro's en contra's van de verschillende zekermethoden op een standplaats. Niet alleen onder normale gebruikers, maar ook onder professionals. Allemaal hebben ze goede argumenten om hun favoriete methode met verve te verdedigen. Maar wordt de soep wel zo heet gegeten als deze opgediend wordt? Als één van de in Europa gebruikelijke methoden om op de standplaats te zekeren ronduit gevaarlijk zou zijn dan zou dat in de ongevalscijfers duidelijk terug moeten komen. In de praktijk echter is dat niet het geval.

De moraal van het verhaal is dat in de klim- of bergsport niet per sé één techniek altijd bewezen de beste is. Wat betreft het zekeren over de standplaats zijn er dus ook meerdere oplossingen die veilig, adequaat en handig zijn. Desalniettemin zijn bepaalde methoden in bepaalde situaties boven andere methoden aan te raden. Vooral omdat ze in een aantal gangbare situaties bewezen het meest handig, snel, comfortabel en zo je wilt ook het meest veilig zijn.

Het zekeringsapparaat op de stand: tuberachtige, HMS of halfautomaat?

Bij het zekeren in alpiene, ijs- of multi-pitch rotsklimroutes wordt voor het zekeren van voorklimmer én naklimmer vaak voor een tuber met guide-mode gekozen of voor een HMS. Dit zijn bede veilige en handige methoden met elk hun specifieke voor- en nadelen. Soms wordt er een derde zekermethode gebruikt, en wel het zekeren met een halfautomaat. Dit is vooral bij het bigwall klimmen of bij het klimmen van moeilijke multi-pitch sportklimroutes. De voornaamste reden is dat de zekeraar flink wat uren al blokkend en touwuitgevend bezig is. Een apparaat wat je als zekeraar daarbij ondersteunt zonder dat je continu heel alert moet zijn is dan erg fijn.

Voor zowel de tuber met guide-mode als de HMS geldt dat de zekermethode lichtgewicht en multi-inzetbaar is. Je kan met het apparaat/de karabiner zowel een voorklimmer als een naklimmer zekeren. In het geval van de tuber met guide-mode kun je er ook nog eens mee abseilen én je kan zonder problemen één streng afzonderlijk of beide strengen tegelijkertijd uitgeven. Bij het zekeren van de naklimmer(s) biedt de guide-mode enorm veel comfort. De HMS heeft minder van deze 'luxe' functionaliteit, maar voldoet qua handeling en remkracht bij het zekeren nog steeds prima. Vooral wanneer er over de stand wordt gezekerd. Maar daarover later meer. Laten we eerst kijken wat de voor- en nadelen zijn van het zekeren van naklimmers op de stand met de verschillende apparaten.

Naklimmer zekeren

Op welke manier zeker je op de standplaats de naklimmer met 1) de tuber met guide-mode, 2) de HMS en 3) de halfautomaat?

1) De tuber met guide-mode

De tuber met guide-mode is de meest gebruikte methode om één of twee naklimmer(s) te zekeren. Niet zo gek, want het is waarschijnlijk ook de meest handige methode. Na het opbouwen van de stand wordt de tuber in het centrale punt van de stand gehangen. Daarna kan de naklimmer of kunnen beide naklimmers tegelijkertijd op voor de zekeraar zeer relaxte wijze omhoog gezekerd worden. Het apparaat blokkeert automatisch het teruglopen van de touwstreng. Handkracht is niet vereist. Een identiek functionerend, maar net iets handiger alternatief zijn specifieke belay plates zoals de Kong Gigi (zie de bijlage op het eind).

Wanneer een naklimmer met een tuber met guide-mode (of belay plate) gezekerd wordt dan is het niet zonder meer mogelijk de naklimmer touw te geven of te laten zakken als deze in het touw hangt. In de praktijk zal het waarschijnlijk niet vaak voorkomen dat je de naklimmer moet laten zakken. Mocht de nood aan de man/vrouw komen dan zijn er goede oplossingen voor elk specifiek apparaat. Het best zoek je deze in de gebruiksaanwijzing bij het specifieke apparaat op. Hieronder staat een generieke methode. Die kan echter in strijd zijn met wat de fabrikant van een bepaald apparaat voorschrijft.

Let daarnaast bij het zekeren van naklimmers met de tuber met guide-mode op dat:

• de tuber ongehinderd alle kanten op moet kunnen bewegen om goed te kunnen functioneren/blokkeren.
• de eerste naklimmer die op de stand aankomt maakt direct met een bandlus een zelfzekering. Gebruik het zekeringsapparaat niet als zelfzekering. Een uitgebreide uitleg hierover vind je in het artikel 'Am Stand mit Tube'.
• wanneer twee naklimmers in een traverse naar de stand klimmen kan een configuratie optreden waarbij het apparaat zo belast wordt dat de blokkering niet functioneert. Zie ook 'Am Stand mit Tube'.
• bij het laten zakken van de naklimmer moet je voor een extra zekering zorgen. Je voorkomt daarmee dat de klimmer onverwacht naar beneden valt wanneer de blokkering volledig wordt opgeheven. In afbeelding 1 zie je de onveilige methode zonder extra zekering, in afbeelding 2 de veilige methode met extra zekering.

Een generieke maar gevaarlijke methode om een tuber in guide-mode te deblokkeren. Het deblokkeren is heel binair (aan/uit). Zeker wanneer de naklimmer relatief zwaar is of wanneer de zekeraar niet al te sterk (of al moe) is. Bij het opheffen van de blokkering van de naklimmer(s) bestaat gevaar dat deze ongeremd de volledige lengte van het touw naar beneden valt! Veel veiliger is de methode in afbeelding 2 .

Een generieke methode voor het veilig deblokkeren en laten zakken van een naklimmer met een tuber in guide-mode. De naklimmer aan het blauwe touw heeft touw nodig. De naklimmer aan het groene touw niet. De blokkering van het zekeringsapparaat (de afbeelding laat een oud type plate zien) wordt opgeheven door de karabiner met een bandlus naar boven te trekken. In het groene touw ligt een knoop - de naklimmer aan groen is hierdoor beveiligd tegen naar beneden vallen. De naklimmer aan blauw wordt (over het lichaam met een HMS) gezekerd naar beneden gelaten.

2) De HMS

De HMS is in relatief makkelijker alpien terrein de waarschijnlijk meest gebruikte zekermethode. Vooral wanneer er met een enkeltouw wordt geklommen. Na het opbouwen van de stand wordt de HMS-karabiner in het centrale punt van de stand gehangen. Bij het zekeren van een naklimmer met een HMS over de standplaats moet de zekeraar altijd alert zijn op het vasthouden van het touw. De ontspanning die je kan hebben bij het zekeren met een tuber met guide-mode of een plate mis je in dat geval. Voordelen van het met een HMS zekeren over de stand zijn het snel inhangen, minimaal materiaalgebruik en dat de naklimmer zonder extra handelingen direct verder kan klimmen in de volgende lengte. Het tegelijkertijd nazekeren van twee naklimmers is met een HMS-zekering daarentegen niet goed mogelijk.

3) Halfautomaten

Het zekeren van de naklimmer met een halfautomaat is in multi-pitch terrein alleen gebruikelijk wanneer pure sportklimroutes geklommen worden en in het bijzonder bij moeilijke routes die geproject worden. Dan is de meerwaarde van het makkelijk blokkeren van de voorklimmer belangrijker dan het meergewicht van het apparaat. Na het opbouwen van de stand wordt de halfautomaat in het centrale punt van de stand gehangen. Let op dat de werking van het apparaat niet wordt beperkt doordat het apparaat tegen de rots of een component van de stand drukt. Het is niet mogelijk om met een halfautomaat tegelijkertijd twee naklimmers te zekeren.

De voorklimmer zekeren

En dan nu het hete hangijzer, het zekeren van de voorklimmer. Moet dat over de stand of over het lichaam? Om gelijk met de deur in huis te vallen, het zekeren over de stand is een prima methode waar qua veiligheid geen vraagtekens bij gesteld hoeven te worden. Het is voor een heel breed spectrum aan situaties en onafhankelijk van de ervaring van de zekeraar het eerste keus scenario. Zekeren van de voorklimmer over het lichaam is echter niet fout of inherent onveilig. Het vraagt echter wel om extra randvoorwaarden, waaronder een ervaren zekeraar en een veilige setting om een eventuele val op te vangen.

Maar waarom is hier dan toch zoveel over te doen? Zoals eerder genoemd is de wijze van zekeren voor een heel groot deel afhankelijk van de klimcultuur waarin je bent opgegroeid. Veel mensen die uit de sportklimscene komen zekeren over het lichaam. En in landen waar het trad klimmen de basis is, zoals Ierland, Groot-Brittannië en de VS is het zekeren van een voorklimmer over het lichaam de gebruikelijke zekermethode. In de Duitstalige landen daarentegen was het zekeren over de standplaats altijd taboe. Er werd sinds mensenheugenis met een HMS over de stand gezekerd en het zekeren over het lichaam dat was komen overwaaien uit de klimsport en in de Angelsaksische landen en Frankrijk een veel gebruikte methode was (of werd) werd met argwaan bekeken. Een zekere angst voor vernieuwing was DAV en ÖAV namelijk niet vreemd. Rond het jaar 2015 gaven DAV en ÖAV schoorvoetend toe dat het in bepaalde gevallen ook mogelijk was om over het lichaam te zekeren. Rond dezelfde tijd bracht het ENSA, het opleidingsinstituut in Chamonix dat Franse berggidsen opleidt, juist naar buiten dat het meestal beter is om over de stand te zekeren.

Waar het nu op neerkomt is dat beide methoden bruikbaar zijn en elk hun voor- en nadelen hebben. En wie op de hoogte is van deze voor- en nadelen kan voor een specifieke situatie kiezen wat voor hem of haar de juiste methode is. Heb je die kennis en dat inzicht niet? Zeker dan over de stand, dan zit je altijd goed. Zijn de nadelen van een van beide methoden zo groot dat de methode levensgevaarlijk is? Nee. Het is niet zo dat er hele legioenen alpinisten of multi-pitch sportklimmers gewond raken omdat ze de ene of de andere methode gebruikten.

Zekeren over de stand heeft als belangrijkste voordeel dat een forse val van de voorklimmer makkelijker op te vangen is door elk type zekeraar (ervaren of niet) omdat de standplaats de klap opvangt. De zekeraar wordt daardoor minder snel van de plek getrokken. En de zekeraar kan bij een incident met de voorklimmer het touw makkelijk afbinden/vastzetten en aan het systeem ontsnappen om hulp te verlenen. Zekeren over het lichaam heeft als belangrijkste voordeel dat de zekeraar makkelijker anticiperen op bewegingen van de klimmer bij het touw uitgeven en strak opblokken. De klap op de stand kan soms door de zekeraar lichaamsdynamisch opgevangen worden wat van voordeel kan zijn bij een niet-multidirectioneel belastbare, of zelfs ronduit slechte standplaats.

De voor- en nadelen van beide methoden zijn in onderstaande tabel samengevat:

Dan rest nog de vraag of je met een tuber, een HMS of een halfautomaat je voorklimmer moet zekeren. Het grote voordeel van een tuber is dat de zekeraar twee strengen touw onafhankelijk van elkaar kan bedienen. Dat is bij een HMS een stuk lastiger. Het is echter niet altijd noodzakelijk om op die wijze te zekeren en bovendien heeft het zekeren met een tuber op de stand een nadeel. En dat is de situatie die optreedt tot de eerste solide tussenzekering is ingehangen. Tot op dat moment kan de voorklimmer direct in de stand vallen en kan er een situatie ontstaan waarin de tuber niet goed kan blokkeren. Werk daarom afhankelijk van de situatie altijd met een dummyrunner, plusclip of extra karabiner achter de tuber (minusclip? Hoe je dat doet zie je in de afbeeldingen hieronder. De artikelen over standplaatsbouw waarnaar wordt verwezen in het Kenniscentrum-artikel 'Standplaatsbouw in rots en ijs' gaan hier dieper op in. ). Zekeren met een HMS heeft ook nog eens als voordeel dat de remwerking van een HMS ietsjes groter is dan van een tuberachtige. Dat is met name voor mensen met minder ervaring in het houden van (grote) vallen van belang.

Zekeren over het lichaam met de dummyrunner (setje in bovenste haak standplaats) en de plusclip (setje in eerste haak volgende lengte). In de rechter afbeelding heeft de klimmer de plusclip al ingehangen voordat hij stand heeft gemaakt.

Als je met een tuber(achtige) over de standplaats zekert zonder plusclip of dummyrunner moet je altijd met extra ingehangen karabiner werken. Na het inhangen van de eerste betrouwbare tussenzekering kan deze karabiner weggehaald worden. Let op dat de tuber vrij naar boven kan bewegen.

In de praktijk zijn er maar weinig beperkingen aan het zekeren over het lichaam, mits je een ervaren zekeraar bent. Ben je geen ervaren zekeraar dan zeker je beter over de stand. of beter nog, je zorgt dat je een ervaren zekeraar wordt voordat je aan routes met meerdere touwlengtes begint. Zekeren over het lichaam is met name een goede oplossing in routes die met boorhaken zijn ingericht of die goed met mobiele zekeringen zijn te zekeren. Ervaren zekeraars/klimmers weten uiteraard dat persoonlijke ervaring en voorkeur een belangrijke rol speelt en dat voor hen de beste oplossing per situatie bepaald wordt.

Meer lezen/zien over dit onderwerp?

In dit artikel wordt niet ingegaan over hoe een standplaats opgebouwd moet worden, afhankelijk van wat voor configuratie aan haken en/of situatie je tegenkomt. Wil je meer over standplaatsbouw weten lees dan het artikel over Standplaatsbouw in het NKBV Kenniscentrum. De onderstaande Duitse artikelen van de BergundSteigen en de DAV zijn ook aan te raden:

• Download 'Am Stand mit Tube' (pdf).
• Download 'Sichern am Stand - Bequem oder solide?' uit DAV Panorama 3-2014 (pdf, 600 Kb).
• Lees: Standplatzabläufe in Mehrseillängenrouten

Kijk je liever een video? De ENSA, het Franse opleidingsinstituut voor onder meer berggidsen in Chamonix, heeft enkele jaren geleden een video uitgebracht waarin ze hun standpunten over het zekeren over de standplaats of over het lichaam delen:

• Should you change the way you belay?

Petzl en Climbing Technology verstrekken informatie over het zekeren in multi-pitch routes. Je kunt hun info hier vinden. In hun documentatie worden voorklimmers vooral over het lichaam gezekerd:

• Petzl Multi-Pitch Climbing tips
• CT Technical Booklet multi-pitch routes (een handige PDF die je kan downloaden/uitprinten).

---

Bijalge I: Belay Plates

Foto boven: Een New Alp Magic Plate, een KongA Gigi en een Camp Ovo.

Tot halverwege jaren '90 was het een crime om twee naklimmers tegelijkertijd omhoog te zekeren. Het was trouwens net zo goed een crime om één nalimmer te zekeren. Er bestonden immers nog geen tubers met guide-mode. Zekeren met een HMS was de enige optie. Groot was de opluchting toen de kleine Franse fabrikant New Alp met de Magic Plate kwam. Achter deze simpele plaat met twee sleuven zat een geniale gedachte: als je het touw dat naar de naklimmer met touw dat ingehaald wordt laat afknellen, dan hoeft de zekeraar dat niet met handkracht te doen. De beide sleuven boden ruimte voor twee touwen. Daarmee konden twee naklimmers onafhankelijk van elkaar gezekerd worden.

De plate is inmiddels in de meeste landen van het netvlies verdwenen en opgevolgd door de tuber met guide-mode. Toch heeft de plate nog altijd voordelen die de tuber niet heeft. De Magic Plate wordt weliswaar niet meer gemaakt maar diverse Italiaanse fabrikanten maken vergelijkbare apparaten, waaronder de Kong Gigi, Camp Ovo, Grivel Scream en de CT Crocodile. Deze belay plates zijn handiger en vooral minder krachtrovend in het gebruik dan een tuber met guide-mode. Dat komt omdat de sleuven van een belay plate hoger zijn dan de sleuven van een tuber (zie onderstaande foto). Hierdoor hoeft het touw een minder grote bocht te maken, wat weer aanzienlijk in de armkracht scheelt bij het inhalen en doorvoeren van het touw. Snuggere multi-pitch klimmers en alpinisten die hun krachten willen sparen gebruiken daarom een belay plate in plaats van een tuber met guide-mode. Bij natte en verijste touwen is het verschil in souplesse nog veel sterker waarneembaar. Wie wel eens geprobeerd heeft een verijst touw door een ATC-Guide of Reverso te voeren weet waarover het gaat.

Wie met plate de naklimmer zekert moet de voorklimmer met een HMS of een tuber zekeren. Het nadeel hiervan (meer gewicht) valt weg tegen het voordeel dat de naklimmer als deze op de stand arriveert geen extra zelfzekering hoeft te maken. De zekeraar kan terwijl de naklimmer nog gezekerd in de plate hangt beginnen met zekeren. Dit scheelt bij iedere wisseling een aantal handelingen.

Foto boven: de hoogte van de sleuven van een New Alp Magic Plate (rood) plate is groter dan de hoogte van de sleuven van een tuber (Edelrid Microjul en Petzl Reverso). Hierdoor is de bocht die het touw moet maken minder krap en loopt het touw soepeler door het apparaat.

---