De laatste jaren wordt er in de Nederlandse klimhallen steeds meer voorgeklommen. Dat is een goede ontwikkeling. Voorklimmen biedt een extra dimensie dankzij de mentale en fysieke aspecten die nodig zijn, én wie buiten wil klimmen, moet nu eenmaal voorklimmen.

Onlosmakelijk met het voorklimmen verbonden is het feit dat er gevallen wordt. Een voorklimval is langer en enger dan een val bij het topropen, waar je eigenlijk niet over een val kan spreken – het touw staat immers altijd zo goed als strak. Bij het voorklimmen is de klimmer veel bewuster bezig met het verloop van de route en zijn positie ten opzichte van de haken en het mogelijke valtraject. Voorklimmen in de hal is daarom niet alleen een uitdagende aanvulling op het topropen, maar vooral de ideale manier om fysiek en mentaal te oefenen voor het klimmen in de rotsen, of het klimmen bij wedstrijden. Echt klimmen is immers voorklimmen.

Krachten

Voorklimmen vraagt om extra aandacht, kennis en kunde, niet alleen bij het klimmen, maar ook bij het zekeren. De klimmer moet veel meer dan bij het topropen alert zijn op de lichaamsposities en de eventuele val die kan komen en waarbij hij tegen grepen of de wand aan kan komen. Vallen vraagt om lichaamsbeheersing, alert zijn en de wetenschap wanneer je beter níet kan vallen, zoals dicht bij de grond, en in de rots wanneer je de kans loopt ergens tegenaan te vallen.

Een voorklimzekeraar op zijn beurt moet ten opzichte van de zekeraar van een toprope klimmer ook over extra capaciteiten beschikken. De krachten die optreden bij een voorklimval zijn namelijk een stuk groter dan bij het topropen. Een klimmer in toprope blokken en vervolgens laten zakken is niet zo moeilijk aan te leren. Een klein valletje in toprope houden is ook niet zo ingewikkeld. De krachten die optreden zijn te overzien en het omlooppunt waar je naartoe wordt getrokken zit hoog boven je waardoor het niet waarschijnlijk is dat je van je voeten wordt getrokken. Een flinke voorklimval houden is andere koek. Als zekeraar moet je een veel grotere hoeveelheid valenergie opvangen en gelijkmatig tot stilstand brengen. Om daar bekwaam in te zijn moet je oefenen. Net zoals bij autorijden leer je dat niet tijdens de cursus of rijles, maar pas door het geleerde regelmatig in de praktijk te brengen. Want wat absoluut niet mag gebeuren, is dat een onvoldoende geoefende zekeraar verrast wordt door een ‘onverwachte’ val, met als gevolg dat de controle over het zekeringstouw verloren gaat. Het is immers je job als zekeraar om juist dan kundig op te treden.

Incidenten

Er gebeuren in Nederlandse klimhallen relatief vaak incidenten waarbij voorklimmers tot op de grond vallen (zie ook klimongevallen.nl). Dat is vrijwel zonder uitzondering het geval van een fout door de zekeraar, die niet in staat bleek zijn taak goed te vervullen. Met andere woorden, de zekeraar faalde in hetgeen waar hij voor verantwoordelijk was: de val van een klimmer beheerst opvangen. Gelukkig leverde dit meestal geen ernstig of levensbedreigend letsel op, maar dat was vaak meer geluk dan wijsheid.

Enkele voorbeelden van op klimongevallen.nl gemelde fouten bij het zekeren van voorklimmers.

Halfautomaten en autotubers

Sinds 2016 raadt de NKBV aan om halfautomaten of autotubers te gebruiken bij het zekeren van voorklimmers. De voornaamste reden hiervoor is dat onderzoek heeft uitgewezen dat deze zekeringsapparaten meer veiligheid bieden dan tubers. Maar het zijn geen wondermiddelen. Het voornaamste risico van elk type zekeringsapparaat zit namelijk in de gebruiker en niet in het apparaat. Wanneer de meest voorkomende incidenten bij het zekeren van voorklimmers geanalyseerd worden, dan blijkt dat drie factoren een belangrijke rol spelen:

• onoplettend zekeren;
• niet goed genoeg weten hoe het specifieke zekeringsapparaat bediend moet worden en met name het niet weten wat veelvoorkomende foutscenario's in de bediening zijn;
• ongeoefend zijn in het houden van (onverwachte) vallen.

Onoplettend zekeren spreekt voor zich. Als zekeraar moet je je voorklimmer de hele tijd in de gaten houden. Alleen dan kun je op tijd touw geven of een eventuele val opvangen.

Bij het niet juist bedienen van het zekeringsapparaat gaat het om twee verschillende typen fouten, die specifiek zijn voor het type zekeringsapparaat. Er zijn globaal twee categorieën halfautomaten (‘assisted belay devices’), de apparaten met een ‘cam’ met veerconstructie die het touw afknelt (de ‘Grigri-achtigen’) en de apparaten die lijken op een tuber en die het touw op de karabiner vastknellen.

Wanneer de zekeraar bij de Grigri-achtigen snel touw geeft (en onvoldoende snel touw het apparaat invoert) kan het apparaat ongewild blokkeren. Door met de hand aan het zekertouw de cam/hendel tegen te houden wordt dit voorkomen. Het nadeel hiervan echter is dat er tegelijkertijd wordt voorkomen dat het apparaat z’n werking kan doen als er juist op dat moment gevallen wordt. Waarom zekeren veel mensen dan toch op die manier? Omdat het meestal goed gaat en er daardoor nooit feedback komt dat die foute bedieningswijze daadwerkelijk consequenties heeft. En dat terwijl er methodes zijn om snel touw te kunnen geven die geen risico met zich meebrengen. Zoals de zogenaamde ‘Gaswerk-methode’.

Afbeelding boven: vermijd bij autotubers dat de remhand parallel aan het touw naar de klimmer komt. Er is dan geen of amper remwerking. Bron: Edelrid en DAV.

Bij autotubers speelt een ander typisch foutscenario. Bij vrijwel alle typen autotuber is tijdens het touw geven een (kortstondig) moment van parallel touwverloop mogelijk wanneer de zekeraar het touw in de remhand parallel aan het touw naar de klimmer houdt. Dit wordt de karabiner’-knik-positie genoemd, naar een ouderwetse zekeringsmethode (zie afbeelding). Komt de klimmer precies op dat moment te vallen, dan zal het touw quasi ongeremd door het apparaat en de hand van de zekeraar lopen. Deze handpositie is te vermijden door met korte slagen te zekeren en de remhand zo kort mogelijk boven het apparaat uit te laten komen. Oefening baart hierin kunst. Wanneer je als gebruiker namelijk niet bekend bent met deze problematiek, dan is de kans groot dat je jezelf een foutieve manier van zekeren eigen maakt en te lang met de hand in de hoge positie blijft. Je moet jezelf de reflex aanleren dat de remhand bij een val direct naar beneden wordt gebracht.

Zijn autotubers en halfautomaten door deze mogelijke bedieningsfouten inherent gevaarlijk? Nee, dat zijn dit soort zekeringsapparaten beslist niet. Ze bieden de zekeraar veel ondersteuning en comfort bij het blokkeren en bij het opvangen van een val. Ze moeten echter niet als wondermiddel worden beschouwd en laks en slordig worden gebruikt. Het goed en veilig zekeren van een klimmer, en een voorklimmer in het bijzonder staat of valt met een ervaren en oplettende zekeraar. Een halfautomaat voegt ten opzichte van een tuber extra veiligheid en extra gebruiksgemak toe, maar kan de oplettendheid en geoefendheid van een zekeraar nooit vervangen.

Om het bovenstaande verhaal te illustreren volgt hier een treurig voorbeeld uit de praktijk. Het laat zien wat het gevolg is van een zekeraar die niet alleen een bedieningsfout maakt, maar ook nog eens niet oplet. In onderstaande video maakt een Saudische klimster, Sara Alqunaibet, tijdens een trainingskamp in Frakrijk/Zwitserland een routinematige val. Haar zekeraar, een van de coaches va het team, let vrijwel niet op en laat Sara van 13 meter hoogte tot op de grond vallen met ernstig lichamelijk letsel tot gevolg. Bekijk hieronder het incident en de bijbehorende analyse door Youtube-kanaal Hard is Easy.

Bewust en zorgvuldig zekeren

De fouten die gemaakt werden bij het zekeren van Sara Alquinibet zijn onverdedigbaar. Als zekeraar heb je letterlijk iemands leven in handen. Jij moet daarom je zekeringsapparaat tot in de puntjes kennen en beheersen, en in het bijzonder de bovengenoemde gebruikelijke fout-scenario's. Laat je hierbij steken vallen, dan is er werk voor je aan de winkel!

Hoe je correct moet zekeren leer je in eerste instantie bij een klimcursus. Maar wanneer je later overstapt op een ander zekeringsapparaat dan moet je de juiste bediening uit de gebruiksaanwijzing van de fabrikant halen, of je vraagt advies bij meer ervaren gebruikers in je klimhal of klimclub. Daarnaast stel je je op de hoogte van de mogelijke bedieningsfouten. Daarna ga je flink oefenen. Om je hierbij te helpen hebben de meeste fabrikanten van zekeringsapparaten video's die tonen wat de correcte bediening van hun producten is. Dergelijke video’s vind je ook in het kenniscentrum op de website van NKBV.

Veilig zekeren bij sportklimmen

Oefenen

Oefening baart kunst. Het houden van voorklimvallen moet voor een zekeraar gesneden koek zijn. Iets wat je niet alleen doet tijdens je voorkimcursus of als je overschakelt op een nieuw zekeringsapparaat. Ook tijdens je reguliere sessie op de klimwand moet je oefenen. Ben je als je al tien jaar klimt (en dus ook zekert) per definitie een goede voorklimzekeraar? Nee. Je wordt geen goede voorklimzekeraar door veel te klimmen. Je wordt het pas door veel te oefenen met het houden van vallen, en in het bijzonder het houden van onverwachte vallen.

Een onverwachte voorklimval verloopt namelijk in zo'n kort tijdsbestek dat er onvoldoende tijd is om er bewust op te anticiperen. Jouw reactie op een val moet daarom geautomatiseerd zijn. En dat lukt pas als je veel geoefend hebt. Het is een hele grote pre als je daarbij zelf ook ruime ervaring hebt met voorklimvallen. Alleen dan weet je immers uit eigen ervaring wat de prettigste manier van het opvangen en afremmen van een val is voor de klimmer.

In veel Nederlandse klimhallen hoor je klimmers altijd als ze geblokt willen worden om een blok vragen. Dit wordt vervolgens door de zekeraar bevestigd, waarna de klimmer zich pas in het touw laat vallen. Het is een goedbedoelde handelswijze die er echter mede toe leidt dat zekeraars maar heel weinig geconfronteerd worden met onverwachte vallen. Het is beter voor de geoefendheid en de alertheid van de zekeraar als deze ALTIJD alert is op een val of op het moeten blokken. Niet alleen pas nadat er een uitwisseling over en weer aan vooraf is gegaan… NKBV heeft daarom al lang geleden besloten deze wijze van vragen om een bevestiging van een 'blok' uit haar cursusliteratuur te schrappen.

Ook voorklimmers doen er goed aan om regelmatig te oefenen met vallen. Een val vraagt om lichaansbeheersing, situationele awareness en actief opvangen op het moment dat je in het touw terecht komt en/of richting de klimwand pendelt. Je kan als klimmer geen wonderen verwachten van je zekeraar. Jij moet ook jouw deel van het verhaal doen om de valenergie die je hebt beheerst af te remmen.

Wat is je zekerniveau?

Bron: Bergundsteigen.com en NKBV/Paul Lahaye photography.

Zekeraars die een voorklimmer zekeren doen er goed om zichzelf de vraag te stellen 'Hoe goed zeker ik? Is mijn 'zekerniveau' net zo hoog als mijn klimniveau? Besteed ik net zoveel aandacht aan mijn zekeren als aan mijn klimmen? Of kan er nog verbetering behaald worden? Doe de test:

• Hebben jij en je klimmaatje na je voorklimcursus bijna geen voorklimvallen gemaakt?
• Ben je soms gespannen of zelfs angstig als je klimmaatje dreigt te vallen?
• Bedien je jouw zekeringsapparaat op je eigen manier (niet volgens de gebruiksaanwijzing van de fabrikant)?
• Zeker je op blote voeten?
• Vind je het gewichtverschil tussen jou en je maatje zorgwekkend?
• Ben je bekend met de typische bedieningsfouten van jouw zekeringsapparaat?
• Weet je altijd waar je eindigt als je hard richting (of zelfs tegen) de wand wordt getrokken bij een voorklimval?

Als je een van de eerste vijf antwoorden bevestigend en één van de laatste twee ontkennend beantwoordt, dan is het verstandig om extra aandacht aan je zekeren te besteden. Dat kan bijvoorbeeld door in je klimhal (of in je vereniging) iemand met veel ervaring te vragen om je de fijne kneepjes van het zekeren bij te brengen. Als je op zoek bent naar meer informatie over veilig zekeren dan raden we het artikel Veilig zekeren bij sportklimmen aan. Hier vind je onder meer video’s die de meest gemaakte fouten bij het zekeren laten zien zijn. En je vindt filmpjes die laten zien hoe de meeste zekeringsapparaten bediend horen te worden.

Ben je instructeur? Zorg dan dat je de inhoud van de NKBV Aanbeveling voor veilig zekeren bij het sportklimmen kent en deze op je cursisten kan overdragen.

Een goede zekeraar:

• Beseft dat hij andermans leven in handen heeft;
• Bedient het zekeringsapparaat volgens de gebruiksaanwijzing;
• Is altijd alert en omsluit met de zekeringshand continu het touw;
• Oefent regelmatig met het houden van vallen;
• Laat zich niet verrassen door een onverwachte val en is hier ook niet bang voor.

Check? Check!