Moet een klimwand volgens een norm ingericht zijn en gekeurd worden? Het antwoord op deze vraag is niet eenvoudig. Er is weliswaar één norm, bestaande uit drie afzonderlijke delen die de (inrichtings)eisen omschrijft voor klimwanden, boulderhallen en klimgrepen; de EN 12572-1, 12572-2, 12572-3. Deze norm geeft primaire richtlijnen voor de veiligheid, bevat voorschriften voor stabiliteitsberekeningen, voorschriften voor maximale valhoogtes, dempingseigenschappen en afmetingen van valmatten en veiligheidsvoorschriften voor de productie van klimgrepen.

Het feit dat er een norm is wil echter niet zeggen dat er een wettelijke verplichting is om volgens de norm te bouwen, of om bestaande hallen zo aan te passen dat ze aan de norm voldoen. Hoe zit het dan wel? In dit artikel geven we een korte uitleg over de normen, wat hun (wettelijke) status is en of het verstandig is of niet om je klimwand te bouwen/keuren op basis van deze normen.

NEN, EN en de normen

Europese Normen (afgekort EN) worden opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Europese normalisatie-organisatie CEN (Comité Européen de Normalisation / European Committee for Standardization). Per lidstaat kunnen deze normen vervolgens in de eigen landstaal gepubliceerd worden door de aangesloten nationale normalisatie-instituten. Voor Nederland is dat het Nederlands Normalisatie-instituut (NEN) en in Duitsland bijvoorbeeld het DIN. De normen worden in Nederland vervolgens aangeduid met NEN-EN xxx, waarbij NEN de aanduiding van het nationale normalisatie-instituut is, en xxx het unieke volgnummer.

De organisatie NEN doet meer dan alleen vertaalwerk. De NEN begeleidt en stimuleert ook de ontwikkeling van normen in Nederland. Normen zijn afspraken die marktpartijen met elkaar maken over de kwaliteit en veiligheid van hun producten, diensten en processen. Als neutrale partij inventariseert NEN vervolgens aan welke normen behoefte is en brengt de organisatie belanghebbenden bij elkaar om deze normen te financieren en ontwikkelen. Dat doet NEN zowel binnen sectoren als op nationaal, Europees en mondiaal niveau. Er bestaan inmiddels ruim 1.500 specifiek Nederlandse normen. Daarnaast zijn er de Europese normen (NEN-EN) of de wereldwijde normen (ISO).

> Meer weten? Lees het NKBV-artikel over persoonlijke beschermingsmiddellen en wat de EN- en CE-markering op bergsportmateriaal inhoudt.

Wet of niet?

Normen zijn geen wetten, maar ’gedocumenteerde, niet-bindende (private) overeenkomsten die criteria voor goederen, diensten en processen vastleggen'. NEN-normen zijn dus niet bindend, maar worden door betrokken partijen vrijwillig toegepast. De normen maken daarom geen deel uit van de wet- en regelgeving. Wel kan er in wet- en regelgeving worden verwezen naar NEN-normen, zoals bijvoorbeeld in het Bouwbesluit (overigens ook geen wet, maar een algemene maatregel van bestuur).

Het Bouwbesluit geeft prestatie-eisen waaraan een bouwwerk moet voldoen. Wanneer het bijvoorbeeld gaat om een minimale afmeting in meters, is eenduidig vast te stellen of deze prestatie wordt geleverd of niet. Soms vraagt de bepaling van de prestatie echter een uitgebreidere uitleg. In zo'n geval wijst het Bouwbesluit naar een NEN-norm. Wie vervolgens gebruik maakt van de NEN-norm die in het Bouwbesluit wordt genoemd weet zeker dat op dat onderdeel aan het Bouwbesluit zal worden voldaan. Het gebruik van een/de NEN-norm is daarmee echter niet verplicht!

Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) en periodieke keuringen

Nederland kent wet- en regelgeving voor speeltoestellen - het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) uit 1996. De zogenaamde Reikwijdtenotitie bij het Warenwetbesluit attractie- en speeltoestellen (WAS) van maart 2007 omschrijft duidelijk dat klimwanden sporttoestellen zijn en geen speeltoestellen en daarmee niet onder het WAS vallen. Speeltoestellen die onder het WAS vallen zijn wettelijk gezien keuringsplichtig (aan de NEN-EN1176) en moeten periodiek gekeurd worden. Wanneer een sporttoestel openbaar toegankelijk is en als speelobject gebruikt kan worden, dan kan het WAS wel van toepassing zijn. Een klimwandje dat in een speeltuin geplaatst is zal onder het WAS vallen.

Niet onder het WAS vallen:

• Reguliere commerciële klimmuren
• Klimmuren in sporthallen of gymzalen
• Klimwandjes in speellokalen op school
• Klimhallen en klimobjecten voor militaire activiteiten
• Klimobjecten voor outdooractiviteiten.

Hoewel klimwanden niet verplicht periodiek gekeurd hoeven te worden volgens het WAS eist de NEN/EN 12572-1:2017 (in de volgende paragraaf meer hierover) dat echter wel. Omdat deze norm in Nederland niet wettelijk verplicht is, is er geen wettelijke verplichting een klimwand periodiek te laten keuren.

NEN/EN 12572:2017 - Norm voor klimhallen, boulderhallen en klimgrepen

De NEN/EN 12572:2017 is een Europese industrienorm voor kunstmatige klimstructuren. De NEN/EN 12572:2017 moet gezien worden als (hulp)middel voor de constructie, analyse en beoordeling van kunstmatige klimstructuren. Binnen de norm bestaat de ruimte om, mits begrond, van onderdelen van de norm af te wijken.

De normdelen (1 t/m 3) zijn weliswaar in Nederland door NEN officieel vastgesteld, maar door de wetgever niet in een wettelijk kader geplaatst. Toepassing van de norm is derhalve op vrijwillige basis. Dit geldt ook voor België. In andere Europese landen (Duitsland, Oostenrijk) is de EN 12572 wel wettelijk verplicht.

De NEN/EN 12572:2017 norm bestaat sinds 1999. In april 2007 is de norm opgedeeld in drie delen. Deze drie delen zijn per 1 januari 2017 geactualiseerd. Hieronder kort de inhoud van elk van de drie delen. Je kunt de norm aanschaffen bij het NEN. Op de site van Klimwandspecialist.nl is een Nederlandstalige samenvatting beschikbaar (link onderaan pagina).

NEN/EN 12572-1:2017 Klimwanden
In de EN12572-1:2017 staan vooral richtlijnen voor de stabiliteit van klimwanden en de sterkte van de zekeringspunten. Daarnaast worden er aanvullende voorschriften genoemd m.b.t. laboratoriumcertificaten, de geometrie van de zekeringen, en de wandmarkering.

• Uitgever: European Committee for Standardization. Uitgavedatum: 1 januari 2017.
• Titel: Kunstmatige klimobjecten - Deel 1: Veiligheidseisen en beproevingsmethoden voor ACS met zelfzekeringspunten.
• Inhoud: "This European Standard specifies the safety requirements and test methods for artificial climbing structures with protection points (hereafter referred to as ACS). This European Standard is applicable for ACS in normal use for sport climbing. This European Standard is not applicable to ice climbing, dry tooling and playground equipment."

NEN/EN 12572-2:2017 Boulderwanden
In de EN12572-2:2017 staan de richtlijnen (en testmethoden) voor de inrichting van boulderwanden.

• Uitgever: European Committee for Standardization. Uitgavedatum: 1 januari 2017.
• Nederlandse titel: Kunstmatige klimobjecten - Deel 2: Veiligheidseisen en beproevingsmethoden voor boulderwanden.
• Inhoud: "This European Standard specifies the safety requirements and calculation methods for bouldering walls, including the safety zone. This European Standard is applicable when the bouldering is in normal use. This European Standard is not applicable to ice climbing, dry tooling, playground equipment and deep water soloing."

Een aantal belangrijke punten uit deze norm:

• Max. wandhoogte 4,5 m indien niet bovenop de wand wordt uitgeklommen en 4,0 m indien wel bovenop de wand wordt uitgeklommen.
• Max. vertraging van de mat bij standaardtest groter/gelijk aan 15g en kleiner/gelijk aan 25g.
• Dikte valmat is minimaal 300 mm waar max. klimhoogte van 4,5 m bereikt kan worden.
• Matten bij wanden < 3,0m tot minimaal 2,0 meter vanuit het meest overhangende punt van de wand en minimaal 50% van de wandhoogte aan de zijde(n) van de wand.
• Matten bij wanden > 3,0m tot minimaal 2,5 meter vanuit het meest overhangende punt van de wand en minimaal 50% van de wandhoogte aan de zijde(n) van de wand.
• Bij overhangende wanden mag tussen wandvoet en mat een deel met een dunne mat worden ingericht.

Veranderingen t.o.v. de vorige norm:

• Table regarding “Shock absorbing” has been added;
• Table regarding “Size of the impact area” has been added;
• Test for shock absorbing surfaces has been added;
• Structural integrity and impact resistance modified.

CE 12572-3:2017 Klimgrepen
In de EN12572-3:2017 staan de richtlijnen (en testmethoden) voor klimgrepen.

• Uitgever: European Committee for Standardization. Uitgavedatum: 1 januari 2017.
• Nederlandse titel: Kunstmatige klimobjecten - Deel 3: Veiligheidseisen en beproevingsmethoden voor grepen.

Inhoud: "This European Standard specifies the safety requirements and test methods for holds. This European Standard is applicable to holds, which are used for the natural progression of the climber, i.e. without the use of artificial means (e.g. ice axes, crampons, hooks, nuts) on artificial climbing structures (ACS) and bouldering walls. Holds are designed to be mounted on the ACS with bolts, screws etc. Holds include large volumes or features that are designed for use without additional holds being attached to them. (Volumes or features that are designed for use with additional holds attached to them should meet the requirements of EN 12572-1) The main fixation points for holds forms part of the existing layout of the ACS and are considered in EN 12572-1 and EN 12572-2. A hold is not a belay anchor system; it is not designed to accommodate the latter and is therefore is not intended for belaying the climber. If a hold is designed as belay point it should meet EN 12572-1 and EN 12572-3 of the standard. This European Standard is not applicable to ice climbing, dry tooling and playground equipment."

Niet verplicht, wel verstandig

In Nederland vind je in vrijwel elke grote stad één of meerdere klimwanden. Daarnaast zijn er vele middelgroete of kleine klimwanden in scholen, fitnesscentra en bij outdoorbedrijven. Soms is het bij de kleine wanden niet meer bekend wie de bouwer was en zijn de constructietekeningen en -berekeningen niet meer beschikbaar. Dat is met name het geval bij klimmuren die gebouwd in de jaren 80 of begin jaren 90 van de vorige eeuw. Bij sommige constructies worden soms ernstige bouwkundige gebreken aangetroffen. Denk hierbij aan verankeringspunten die in gipsplaten zijn geplaatst! Als je als beheerder van zo'n klimmuur je twijfels hebt over veiligheid kun je de muur door een professional laten inspecteren. Een inspectie mag worden uitgevoerd door een competent, ofwel zakenkundig persoon of bedrijf (conform de norm EN 12572:1-2017 en EN 12572:2-2017). Nadat de eventuele aanpassingen uitgevoerd zijn kan de wand door een geaccrediteerde keuringsinstantie gekeurd worden.

Enkele professionele Nederlandse bouwers/inspecteurs van klimwanden (op alfabetische volgorde):

• De Klimspecialist.nl
• Klimwandenservice / Axis Round Edges
• Klimwandspecialist
• MN climbingwalls
• Neoliet
• Vertigo Climbing Structures & Equipment BV

Gebruikte bronnen

• NEN
• Infopuntbrandveiligheid.nl
• Vertigo Climbing Structures & Equipment BV
• Klimwandspecialist.nl
• Veiligheid.nl
• De Reikwijdtenotitie behorende bij het Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen (WAS)
• Download een Nederlandstalige samenvatting van de inhoud van de EN 12572:2017

Meer weten?

Indien u meer wilt weten over de normering of keuring van klimwanden kunt u contact opnemen met één van de bouwers/leveranciers van klimwanden in Nederland.

Of stuur een mail naar sport@nkbv.nl