Klettersteigsets en lichte personen

Lichte personen hebben speciale klettersteigssets nodig. Waarom?

Al lang is bekend dat de krachten die optreden wanneer lichte personen (kinderen) in een klettersteigset vallen gevaarlijk groot zijn, nog groter dan de al niet geringe krachten die optreden bij volwassenen. Er is na deze eerste publicatie in 2010 door de DAV-Sicherheitsforschung uitvoerig in alle bergsportmedia over dit gevaar gepubliceerd. Dat leidde tot een nieuwe norm voor klettersteigsets. Sinds enige tijd zijn klettersteigsets daarom beter geschikt voor personen van uiteenlopend gewicht. Wat onveranderd blijft is dat vallen op een klettersteig ALTIJD vermeden moet worden.

Let op: onderstaande tekst is geschreven voor de hierboven vermelde actuele norm voor klettersteigsets in werking trad.

Ontwerp van KS-sets
Klettersteigsets (KS-sets) worden gebruikt voor een hele range aan gewichten - van kind tot volwassene. Het ontwerp van de KS-sets is echter gebaseerd op het gewicht van een volwassene. De reden hiervoor is dat er een norm is die omschrijft aan welke eisen de KS-sets moeten voldoen. Deze norm heeft een grote invloed op de aard van de remwerking van een klettersteigset. Simpelweg gesteld remmen KS-sets bij lichte personen zo abrupt dat de remvertraging op deze personen dermate hoog is dat verwondingen kunnen optreden. Dit verwondingsgevaar treedt op ongeacht de valpositie (rechtop, horizontaal) of de inbindmethode (wel/niet met borstgordel). KS-sets die met een scheurband werken hebben een minder hoge piekbelasting en zijn daarom veiliger dan KS-sets die met een wrijvings/touwrem werken.

Nooit vallen
Er zijn echter tot op heden in de praktijk (nog) geen ongelukken bekend waarbij lichte personen/kinderen a.g.v. de abrupte remvertraging van een KS-set letsel hebben opgelopen. Dit betekent niet dat het een non-issue is, maar eerder dat er maar heel weinig door kinderen in klettersteige gevallen wordt. En dat is iets wat vanzelfsprekend zou moeten zijn - vallen in een klettersteig moet koste wat het kost vermeden worden. Een klettersteig is onvergelijkbaar met sportklimmen, waar vallen aan de orde van de dag is. Bij die sport is het hele systeem er op ingericht om de val op te vangen - mits de wand waar de sportklimmer valt vrij van obstakels is, de zekeraar oplet en de klimmer weet hoe hij/zij moet vallen.

Bij een klettersteig is het tegenovergestelde het geval. Zowel KS-set als klettersteig zijn niet ontworpen met het doel om regelmatig in te vallen. De afstanden tussen verticale bevestigingspunten in een klettersteig is groot en het terrein is vaak getrapt (met uitstekende stenen, ladders en beugels). Ga maar na wat er met je zal gebeuren als je op een gemiddelde klettersteig net voor het volgende verankeringspunt valt... Je kunt 10 meter of meer naar beneden vallen en komt abrupt tot stilstand. De kans is groot dat je tegen de uitstekende rotspunten, ladders of voetbeugels aan komt en flink in de kreukels ligt. Vallen op een klettersteig is over het algemeen net als vallen in makkelijk alpien/klauterterrein: het risico op verwondingen door een val is erg hoog. Het best is het om het gebruik van een KS-set met dat van de autogordel of airbag te vergelijken; beveiligingen die bedoeld zijn voor het geval dat alle andere voorzorgsmaatregelen hebben gefaald.

Vallen in een klettersteig is uit den boze, ongeacht je gewicht.

Een KS-set is een noodvoorziening, vergelijkbaar met de autogordel of airbag.
Je bent blij dat het ze er zijn, maar maakt er liever geen gebruik van.
Val dus NOOIT!

Klettersteig versus fun-parcours
Een 100% risicoloze klettersteig bestaat niet. enerzijds omdat 100% veiligheid bij buitensportactiviteiten in de natuur onmogelijk is, anderzijds omdat de aard van de activiteit 'het omhoog/omlaag klimmen' inherent risico's inhoudt. Een funparcours/hochseilgarten kan daarentegen wel (bijna) 100% garantie op veiligheid bieden. De omgeving is veel beter controlleerbaar en er worden meestal geen lange verticale stukken afgelegd. Klettersteige op klimwanden hebben vaak minimale valhoogten en zijn daarmee ook veiliger dan outdoor klettersteige.

In een klimpark waar geen grote verticale vallen mogelijk zijn is geen sprake van een verhoogd risico voor lichte personen en kinderen. Bron: Fun Forest

Iedereen die een klettersteig doet moet zich van het risico op verwondingen bewust zijn. Ouders moeten de keuze voor hun kinderen nemen. Wanneer je tijdens een tocht merkt dat de klettersteig te hoog gegrepen is en je of een tochtgenoot op het punt staat te vallen, dan heb je jezelf of je tochtgenoot overvraagt. Bouw langzaam op en begin pas aan een nieuwe moeilijkheidsgraad wanneer je de oude beheerst. Let er vooral op dat de minder ervaren tochtgenoten niet over worden gehaalt iets te doen wat ze nog niet aankunnen.

Wat nu met kinderen?
De berichtgeving over dit onderwerp heeft veel vragen opgeworpen als: 'Kan ik nu nog wel onze kindercursus door laten gaan?' en 'Kan ik nu nog wel veilig met mijn kinderen een klettersteig doen?'. Het antwoord hierop is 'ja, mits...'. Het daadwerkelijke risico voor lichtgewicht personen met de huidige (algemene) klettersteigsets is reeel, maar men hoeft niet meteen met het gebruik ervan te stoppen. Er zijn namelijk vele andere factoren bij het klettersteigen die tot meer en ernstiger ongevallen hebben geleid, zoals onoplettendheid, steenslag, verkeerd gebruik van materialen en last-but-not-least (zoals boven al uitgelegd) het vallen zelf.

Het is belangrijk om te beseffen dat als gevolg van alle bovengenoemde factoren zware ongevallen gebeurd zijn, behalve door het issue van de KS-sets en lichtgewicht personen! Door kinderen (en volwassenen!) duidelijk te maken dat het op de valgrens klimmen in een klettersteig not done is, is de meeste winst te behalen. Op de vraag 'Ik heb net nieuwe klettersteigsets gekocht, moet ik nieuw materiaal kopen?' kan ontkennend worden geantwoord. Koop te zijner tijd als het huidige materiaal afgeschreven moet worden een nieuwe set. Over enkele jaren zullen de fabrikanten ingespeeld hebben op de ontwikkelingen en klettersteigsets op de markt hebben gebracht die of specifiek voor lichtgewicht personen zijn of voor een brede range qua lichaamsgewicht geschikt zijn.

Een analogie: op een trap in huis kun je je nek breken. Kinderen die spelen of op een andere manier afgeleid zijn lopen een groter risico dan volwassenen dat ze op de trap uitglijden en naar beneden vallen. Toch hebben we een manier gevonden om hier mee om te gaan - we accepteren het risico, installeren traphekjes. Niemand zal het in z'n hoofd halen te stoppen met het nemen van de trap - we leren er verstandig mee om te gaan.Het doen van een klettersteig ligt natuurlijk net even anders - het is een keuze om een klettersteig te doen en geen noodzaak, zoals bij een trap. Maar er zijn ook overeenkomsten. Op de klettersteig leer je kinderen aan dat wat ze gaan doen wel heel leuk is, maar geen lolletje. Maak kinderen er van bewust dat ze een zekere mate van verantwoordelijkheid hebben gekregen en dat ze in de klettersteig niet mogen klooien en al helemaal niet mogen vallen. Het uiteraard wel de verantwoordelijkheid van de ouder om een klettersteig te kiezen die niet te hoog gegrepen is.

Oplossingen

De fabrikanten die betrokken zijn geweest bij het onderzoek naar het effect van vallen in een KS-set zijn samen met de instantie die de normering op heeft gesteld bezig om oplossingen te vinden. Waarschijnlijk zal de norm zo worden gewijzigd dat toe wordt gestaan de lengte van de remweg te vergroten (van 120 cm nu tot 175 cm) zodat het mogelijk wordt sets te maken met een progressieve, stijgende remwerking. Wil je lichte personen in een klettersteig aanvullend (fysiek) beveiligen dan zijn er meerdere opties mogelijk. Alle opties kennen hun voor- en nadelen die moeten worden afgewogen tegen de ervaring van de personen en de inrichting van de betreffende klettersteig.

Gebruik een moderne KS-set met een demper/rem van scheurband die op het gewicht van de persoon is afgestemd.
Zeker lichte/onervaren personen in verticale stukken (omhoog EN omlaag) m.b.v. een touw. Dit elimineert de kans op een val in de klettersteigset, maar vraagt wel extra ervaring en kost relatief extra tijd. Goede optie voor kleine teams en bij grote verschillen in niveau.
Gebruik een Skylotec-Skyrider klem of een AustriAlpin-rem die op de staalkabel blokkeren: dat voorkomt verre vallen. Je moet wel extra handelingen verrichten dan normaal.
Een relatief simpele oplossing is dat een volwassene altijd direct onder het kind klimt en het kind ondersteunt zodra het dreigt te vallen.

Met jonge kinderen ook borstgordel of kombigordel gebruiken
Een ander aandachtspunt bij erg jonge kinderen is het gebruik van een borstgordel. Volwassenen hoeven in de klim- en bergsport geen borstgordel te gebruiken, behalve wanneer zij bijzonder zwaarlijvig zijn. De reden om dan juist wel een borstgordel te gebruiken is dat, door het ontbreken van geprononceerde heupen, de zwaarlijvige persoon uit de gordel kan glijden wanneer hij/zij ondersteboven komt te hangen. Jonge kinderen hebben hetzelfde probleem omdat zij vaak amper heupen hebben. Het kan daarom soms handig zijn voor hen een borstgordel in combinatie met de heupgordel of een kombinatiegordel te gebruiken. Harde leeftijdsgrenzen zijn niet te geven omdat elk kind een andere fysiologie heeft. Ouders moeten zelf beoordelen vanaf welke leeftijd hun kind met alleen een heupgordel veilig uit de voeten kan. De ervaring leert dat dat op vrij jonge leeftijd (vanaf circa 8 à 9 jaar) het geval is.

Met een groep op pad
Wie met een groep kinderen op pad gaat staat voor het probleem dat het zo goed als onmogelijk om de gehele groep op de veiligst mogelijke manier te begeleiden (middels zekeren). Creativiteit is gevraagd, of je moet afzien van het voornemen. Veel moderne 'fun-klettersteige' die door kloven gaan, kennen gelukkig een voornamelijk horizontaal verloop van de route. Dit soort klettersteige is daardoor een stuk veiliger dan een klassieke klettersteig die de hoogte in gaat. De manier waarop uiteindelijk gewerkt wordt hangt af van de kunde van de deelnemers en vooral van de aard van de klettersteig die men gaat doen. Maak hoe dan ook duidelijk dat vallen tabu is.

Foto boven: Austri Alpin levert met de Ferrata Bloc een oplossing om verre vallen bij klettersteige te voorkomen. Bron: Austri Alpin.

Conclusie
Vallen op een klettersteig is nooit 100% veilig. Klettersteigsets an sich zijn veilig te gebruiken door personen vanaf 50 kg. Voor personen lichter dan 50 kg geldt dat hoe lichter zij zijn, hoe groter de kans op ernstig letsel bij een val. Het is aan te raden bij dergelijke personen aanvullende maatregelen te nemen. Welke aanvullende maatregelen dit zijn hangt van verschillende factoren af en moet op basis van ervaring, groepsgrootte en omstandigheden bepaald worden.

Nooit vallen in een klettersteig.
De KS-set is alleen voor nood (vergelijkbaar met een autogordel/airbag).
Een KS-set kan na een val niet worden hergebruikt (de 'rem' moet vervangen worden).
De ideale set is een Y-vormige set met een scheurbandrem.

Bronnen