Regelmatig duiken er video's op social media op zoals deze van DMM die waarschuwen over de breeksterkte van bandlussen. In die video's zie je bandlussen breken omdat een stalen valgewicht een relatief kleine factor 2 val in de bandlus maakt. Veel reactie's zijn in trant van 'dit is volkomen nieuw voor me', of 'hoe kunnen fabrikanten in vredesnaam zulke gevaarlijke bandlussen op de markt brengen'. De video's laten echter niets nieuws zien. Het is al sinds mensenheugenis bekend dat je niet in een bandlus moet vallen. Niet zozeer omdat deze dan gelijk breekt, maar wel omdat de klap die dan optreedt niet goed is voor je lichaam.

Waar moet je op letten bij bandmateriaal, of het nu Dyneema, nylon of een mengweefsel is:

• Knopen reduceren de sterkte van touw en bandlussen aanzienlijk, tot maximaal circa 50%. Er is, ongeacht het materiaal waarvan touw of bandlussen gemaakt zijn, altijd sprake van een forse reductie van de breeksterkte.
• Dyneema en vergelijkbare UHMWPE (= ultra high molecular weight polyethylene)-weefsels hebben andere eigenschappen dan polyamide-weefsels (nylon). UHMWPE is minder elastisch. Een schokbelasting zal daardoor leiden tot hogere piekbelasting. En dus sneller tot het breken van de bandlus.
• UHMWPE-weefsels zijn gladder dan polyamide waardoor knopen bij lagere belasting zullen doorslippen.
• UHMWPE-weefsels slijten relatief snel.
• UHMWPE bandlussen in het bijzonder moeten bij een zekering (standplaats of tussenzekering) niet als enkele streng in een knoop belast worden, zeker niet als ze al wat ouder zijn. Er is dan risico op breuk van de bandlus . Nylon bandlussen moeten overigens ook niet op deze wijze belast worden.

Afbeelding boven: Tabel met breeksterkes van bandlussen die tijdens de video van DMM getest worden. Bron afbeelding: DMM.

Positieve punten UHMWPE overheersen de negatieve

Gelukkig voor klim- en bergsporters overheersen de positieve eigenschappen van UHMWPE ten opzichte van nylon de negatieve eigenschappen. En omdat 'elk nadeel z'n voordeel heb' is kan zelfs het gladder zijn van Dyneema als voordeel worden uitgelegd. Zo zal een hele mastworp gelegd in een UHMWPE bandlus bij belasting eerder doorlopen dan een hele mastworp die in een nylon bandlus is gelegd. De piekbelastingen die optreden zullen door het doorslippen afgetopt worden. Het belangrijkste voordeel van UHMWPE bandlussen is echter dat ze licht en smal zijn. Je kan er daardoor meer va meenemen en ze in kleinere gaten als zandloper gebruiken.

Een valgewicht is geen menselijk lichaam
Het is belangrijk om bij het bekijken van de video's zoals die van DMM te beseffen dat de praktijk anders is dan de meetopstelling van DMM. Een menselijk lichaam is namelijk geen statisch valgewicht. Het zal vervormen bij het opvangen van een val en de piekbelasting zal daardoor fors lager zijn. Iedereen die wel eens een val heeft gehouden van een stalen of houten valdummy of zandzak zal kunnen beamen dat de klap die je dan ondervindt veel groter en plotselinger is dan wanneer je je klimmaatje opvangt. Het is in de praktijk simpelweg niet mogelijk om een nieuwe bandlus te breken bij een val op de standplaats. Een menselijk lichaam kan die piekbelasting niet genereren. Dit neemt niet weg dat het maken van een zelfzekering met het (dynamische) klimtouw en/of het gebruik van een dynamische standslinge (bijv. Beal Dynaclip of Petzl Connect) wel degelijk veiliger is dan het gebruik van niet-dynamische bandlussen. Het niet alleen veiliger maar ook comfortabeler, want elke beweging wordt iets gedempt door het elastische touw. En daarnaast kunnen dergelijke standplaatsslinges ook nog een makkelijk in de lengte versteld worden.

Ultralichtgewicht? Korte levensduur

Veel UHMWPE bandlussen zijn ultralichtgewicht uitgevoerd. Het is tegelijkertijd het unique selling point als het grootste nadeel. De breedte van een bandlusis vaak maar 8 of soms zelfs maar 6 mm. Gekoppeld aan de materiaaleigenschappen van Dyneema leidt dat er toe dat dergelijke bandlussen in het gebruik snel slijten. De vezels van de bandlus schuren zichzelf door, de bandlus wordt pluizig en verliest aan breeksterkte. Natuurwetten gaan dus ook voor bandlussen op; ultralichtgewicht staat gelijk aan een korte levensduur. Wie dat begrijpt en z'n UHMWPE bandlussen op tijd in de kliko gooit kan veilig op pad met deze ultralichte producten.

Conclusies

• UHMWPE bandlussen zijn veilig om te gebruiken, mits je de beperkingen kent. Dat gaat voor elk uitrustingsstuk op!
• UHMWPE bandlussen hebben specifieke voordelen (o.a. door hun smalle diameter zijn ze beter door dunne openingen te halen).
• UHMWPE bandlussen zijn niet de meest duurzame optie. Zo gaan UHMWPE bandlussen beduidend minder lang mee dan dikkere slinges van 100% nylon of mengweefsels.
• Je hoeft je geen zorgen te maken over een knoop in een UHMWPE bandlus zoals je die bij een met het 'weiches auge' voorbereide standplaatsslinge maakt.
• Je kan UHMWPE bandlussen als zelfzekering op de stand gebruiken. Je moet aleen niet boven de stand uitklimmen en vervolgens vallen. Dat is iets wat je zowiezo nooit moet doen, ongeacht het type zelfzekeringsslinge. De enorme klap die DMM in hun video's laat zien zal bij een menselijk lichaam op de standplaats niet voorkomen. Ja, het zal pijn doen, en nee je zult de slnge niet breken.
• Belast bandlussen niet als enkele streng waar een knoop in zit. Belast ze altijd als volledige bandlus, dat wil zeggen in een dubbele streng. Dat geldt zowel voor nylon als voor UHMWPE.

Meer lezen?
Voor wie meer wilt weten over het gebruik van UHMWPE en polyamide bandlussen zijn onderstaande artikelen van BergundSteigen en de DAV Sicherheitsforschung een aanrader (Duitstalig). Het artikel 'Schlingenrisse an Standplätzen' handelt over een ongeval waarbij een UHMWPE hulptouwtje op een standplaats brak. De oorzaak was echter niet zozeer het feit dat UHMWPE materiaal gebruikt is, maar de wijze waarop de standplaats opgebouwd was, namelijk als enkele steng met een knoop in de hanger van een ijsboor.

• 'FAQ Dyneema', Bergundsteigen.
• 'Dyneema in der Bergsportpraxis', Bergundsteigen.
• 'Careful what you trust – the aging of sling material', DAV Sicherheitsforschung.
• 'Schlingenrisse an Standplätzen', Bergundsteigen.
• 'Alte Schlingen & Reepschnüre', BergundSteigen.
• 'Gerissene Schlingen', BergundSteigen.