Afgelopen zomer kwam een klimmer op een buitenwand van een klimmuur in Duitsland met de schrik vrij. Toen hij naar beneden werd gelaten brak plotseling één van de schakels van het relais waar hij zijn touw in had gehangen (foto 1). Het ging om een slechts 2 jaar oud relais van de Spaanse fabrikant Fixe. Gelukkig had het relais twee afzonderlijke kettingen (afbeelding 4) en kwam het niet tot een grounder.

Geen uniek geval

Toen door personeel van de klimhal de overige relais gecontroleerd werden trof men meerdere schakels met scheuren aan. Deze scheuren zaten zowel in de lasnaad als in de tegenoverliggende zijde van de schakel. Op andere buitenwanden van Duitse klimmuren vond men ook meerdere Fixe relais van hetzelfde model en dezelfde leeftijd met scheuren in de schakels. Voldoende aanleiding voor de Duitse Alpenvereniging om de zaak te onderzoeken en met een officiële waarschuwing te komen.

Afbeelding 1: De gebroken schakel. Foto: Alpenverein.de.


Afbeelding 2: Een schakel met een duidelijk zichtbare scheur. De beginnende roestvorming is duidelijk zichtbaar. Foto: Alpenverein.de.


Afbeelding 3: scheurvorming aan de tegenoverliggende zijde van de lasnaad. Deze schakel brak bij een last van 5,6 kN. Foto: Alpenverein.de.

Las

Het probleem met de brekende schakels betreft inmiddels meerdere typen relais (foto's 4, 5) die voorzien zijn van kettingen. Uit labonderzoek blijkt dat de schakels met scheuren of breuken het gevolg lijken van zogenaamde stress corrosion cracking (SCC). Dit fenomeen kan in bepaalde staalsoorten als het materiaal hiervoor gevoelig is, er (interne) spanning op het materiaal staat en er corrosieve invloeden (vochtig/zuur) op inwerken.

Het lijkt er echter op dat er met de betreffende relais meer aan de hand is. De 'normale' schakels van de kettingen van deze relais zijn onder gecontroleerde omstandigheden machinaal gelast. In deze schakels zijn tot dusver geen breuken bekend. De schakels waarmee de kettingen aan de plaquettes worden bevestigd worden door Fixe in het fabricageproces handmatig geopend en weer dicht gelast. In dit proces zijn waarschijnlijk meerdere handelingen fout gegaan. De las is van slechte kwaliteit, de staalsoort is niet volgens specificatie en de afwerking van het gelaste product was ondermaats. Hierdoor zijn schakel en lasnaad onder grote interne spanning komen te staan wat tot
scheurvorming leidde.  


Afbeelding 4: een relais van het type waarmee het probleem aan het licht kwam. Foto: Alpenverein.de.


Afbeelding 5: de waarschuwing geldt ook voor bovenstaand type relais. Foto: Alpenverein.de.

Zelf controleren

De Duitse importeur van Fixe roept iedereen in Duitsland en Oostenrijk die Fixe relais heeft gekocht op om deze te controleren. Fixe zelf heeft laten weten dat het probleem niet op één bepaalde batch is terug te voeren en dat alle Foixe relais gecontroleerd moeten worden. De Duitse Alpenvereniging die parallel aan Fixe ook zelf onderzoek heeft gedaan zegt informeel dat je vraagtekens mag stellen bij de interne kwaliteitscontrole van het bedrijf. Goedkoop lijkt in dit geval duurkoop te zijn. 

Mocht je zelf in een route (of op een klimwand) een Fixe relais tegen komen dan is een controle op scheuren of corrosie verstandig. Corrosie van een schakel kan namelijk al een indicatie zijn dat de schakel onder geringe belasting plotseling kan breken. Zelfs wanneer er geen scheur zichtbaar is, is roestvorming op de bovenste schakel een indicatie voor gevaar. Het relais moet in dat geval vervangen worden.  

Afbeelding 6: relais in rij - het is onduidelijk of het probleem ook hier optreedt. Foto: Alpenverein.de.

Het is onduidelijk of andere producten van Fixe met hetzelfde probleem te kampen hebben. Bijvoorbeeld de relais waarbij de beide haken met een enkele ketting verbonden zijn (afb. 6). Of de ringen die in de relais gebruikt worden. Deze zijn namelijk ook handmatig gelast.

Quick and dirty oplossing

Heb je ergens Fixe relais in gebruik (als haleigenaar) of zelf geplaatst (als inrichter van routes), dan kun je twee dingen doen:
1) Vervang het relais. 
2) Hang een backup in met een stuk ketting of een bandlus (zie afb. 7).

 
Afbeelding 7: een tijdelijke oplossing. Foto: Alpenverein.de.