Zekeren bij groot gewichtsverschil

Tips voor lichte zekeraars voor het zekeren van zwaardere klimmers.

Iedereen die wel eens iemand heeft gezekerd die fors zwaarder was weet dat je uit balans wordt getrokken of dat je een stuk de lucht in gaat bij een val. Blokken of laat zakken is ook a-relaxt omdat je de hele tijd bezig te voorkomen dat je uit balans wordt getrokken. En als je met een tuber(achtige) zekert dan is het lastig om grip op je touw/zekeringsapparaat te houden.

Als twee klimmers (zekeraar en klimmer) qua gewicht fors van elkaar verschillen dan is het zaak alert te zijn. Het kan namelijk lastig en soms zelfs niet meer aanvaardbaar zijn om mensen met een fors gewichtsverschil elkaar te laten zekeren. Bij voorklimmen kan het zowel problematisch zijn als de klimmer zwaarder is als wanneer de klimmer fors lichter is. Bij toprope klimmen is het alleen problematisch als de klimmer fors zwaarder is dan de zekeraar.

Hoe groter het gewicht van de klimmer ten opzichte van de zekeraar, hoe groter de kans dat de zekeraar bij een val de controle verliest en het touw los laat. Dat komt niet alleen doordat er gewichtsverschil is en de zekeraar van de voeten wordt getrokken en bij het uit balans raken het touw los laat, maar ook omdat handkracht van een lichte zekeraar (bij het zekeren met een tuber) relatief gering is in verhouding tot de grootte van de kracht die deze moet houden.

Wat is een te groot verschil?

Het gaat bij gewichtsverschil tussen zekeraar en klimmer uiteraard niet om absolute waarden, maar om procentuele verschillen. Over het algemeen wordt 30% als grens gehanteerd voor wat een aanvaardbaar gewichtsverschil is. Bij groter verschil wordt de kans op problemen en zo groot dat er maatregelen moet worden getroffen. Wat deze maatregelen inhouden en wat aanvaardbaar en hanteerbaar is, hangt deels af van de geoefendheid en de handigheid van de zekeraar.

Bij ervaren klimmers/zekeraars met voldoende handkracht kan de grens (op eigen risico) worden opgetrokken. Onervaren en beginnende zekeraars moeten goed op het effect van gewichtsverschil worden gewezen. Ze zullen dit uiteraard zelf al snel merken, maar het is zaak het als begeleider of instructeur niet zo ver te laten komen dat de zekeraar de controle over het remtouw verliest. Hou de grens van 30% in dit soort situaties dus zeker aan. Kies daarnaast een zekeringsapparaat dat past bij de situatie en laat de onervaren zekeraar voldoende oefenen met laten zakken en het opvangen van klimmers die plotseling in het touw hangen of vallen.

Foto: Edelrid

Er zijn meerdere oplossingen om met groot gewichtsverschil tussen zekeraar en klimmer om te gaan. De eerste vier van de onderstaande oplossingen zijn zonder meer aan te raden. Als je een combinatie van 1, 2, en 3 of 1, 2, en 4 toepast dan kun je een klimmaatje die zwaarder is dan jij een stuk fijner en veiliger zekeren dan voorheen:

Oefen het houden van vallen (zowel in cursusverband als nadien als zelfstandig klimmer);
Zeker met een halfautomaat ipv met een tuberachtige (altijd een goed advies bij gewichtsverschil);
Vergroten van de weerstand in de zekerketen met behulp van een Edelrid Ohm;
Vergroten van de weerstand in de zekerketen met een zig-zag clip van het touw;
Vastmaken zekeraar aan vast punt (niet aan te raden);
Verzwaren zekeraar met zandzak (net aan te raden).

Bron: DAV.

Oefenen

Een hele simpele en effectieve methode om problemen bij het zekeren bij gewichtsverschil te voorkomen is zorgen dat zekeraar goed geoefend is in het houden van (onverwachte) vallen. Dit geldt zowel bij het topropen als bij het voorklimmen. Hoe meer ervaring een zekeraar heeft in het houden van verwachte en onverwachte vallen, hoe minder groot de kans dat hij verrast wordt door een onverwachte val en bij het uit balans raken het touw los laat. Natuurlijk is het opvangen van klimmers al geoefend bij de cursus indoor toprope of indoor voorklimmen. Maar het kan niet vaak genoeg gezegd worden: oefen het opvangen van onverwachte vallen tot in den treure - en helemaal als het om een zwaardere klimmer gaat dan de zekeraar.

Kies bij het oefenen van voorklimvallen je positie als zekeraar zo dat je voldoende vrije ruimte voor je hebt om de val van de klimmer lichaamsdynamisch op te kunnen vangen. Oefen met een minimale hoogte van het bovenste setje van 8 meter (liefstmeer) zodat de klimmer niet op de grond kan vallen! Houdt er als (relatief) zware klimmer rekening mee dat de val langer kan zijn dan je gewend bent. Leg eventueel een valmat onder de start van de route als de hal maar een beperkte hoogte heeft. Werk zo nodig met een back-up zekeraar. Wanneer je als zekeraar een erg lichte voorklimmer moet zekeren geldt hetzelfde, ook al is het probleem omgedraaid. Er bestaat geen verhoogd risico om de vallende klimmer los te laten, maar er is juist een verhoogd risico om de val te statisch (hard) op te vangen. Ook in deze situatie wordt om oefening en goed anticiperen gevraagd om een val soepel en zacht op te kunnen vangen.

Zekeringsapparaat

Halfautomaten zijn in principe het veiligste zekeringsapparaat bij grote gewichtsverschillen. Zowel bij topropen als bij voorklimmen. Bij een hele lichte klimmer in verhouding tot de zekeraar kan het echter noodzakelijk zijn om met een tuber of acht te zekeren omdat het met een halfautomaat minder makkelijk is om een val soepel op te vangen. Let op dat er dan erg veel ervaring vereist is van de zekeraar om dergelijke vallen goed op te vangen. Om een voorklimval gedoseerd met een halfautomaat op te vangen moet je tijdens de val met een voorwaartse en eventueel een beweging omhoog meebewegen met de vallende klimmer. Deze manier van zekeren noemen we 'lichaamsdynamisch'. Een lichte zekeraar zal merken dat dit bij het opvangen van een zwaardere klimmer al automatisch gebeurt.

Vergroten weerstand tussenzekeringen

Het vergroten van de weerstand die het touw door de zekeringen ondervindt zal de kracht op de zekeraar verminderen. Dat kan bij het voorklimmen op twee manieren.
Je kan het eerste of het tweede setje van de route in een haak van de naastgelegen route inhangen. Doordat het touw daarna in een knik loopt wordt de wrijving vergroot. Je kan de wrijving nog verder verhogen door twee setjes uit de lijn van de route te hangen: bijvoorbeeld één verder naar rechts en één verder naar links. Nadeel van deze methode is dat de klimmer extra wrijving ondervind van het touw bij het klimmen en dat je de route naast je deels bezet houdt.

Er zijn in 2016 twee apparaten op de markt verschenen die specifiek zijn bedoeld om de de weerstand in de zekeringsketen tijdens een val te verhogen. De 'Ohm' van Edelrid of de 'Seilbremse' van Bauer worden in de eerste tussenzekering gehangen en zullen bij een val de maximale kracht op de zekeraar verminderen. De mate waarin ze dit doen is afhankelijk van het gewicht van beide klimmers en hoe dicht de zekeraar onder de eerste tussenzekering staat. De Seilbremse biedt meer remwerking dan de Ohm. In de praktijk werkt de Ohm goed. Het inhangen als eerste tussenzekering gaat probleemloos en de voorklimmer heeft geen enkele last er van. De extra remwerking treedt immers pas op bij een val.

Het onderstaande filmpje van Klettern.de en DAV-Kletterzentrum Stuttgart laat onder andere het effect zien van het inhangen van een setje in een naastgelegen route om de weerstand te vergroten.

Afbeelding boven: DAV-Kletterzentrum Stuttgart. Bekijk ook de bijbehorende video.

Vastmaken zekeraar aan vast punt

Sommige klimhallen (met name in de VS en Australië) maken gebruik van zekerpunten+bandlussen die aan de grond zijn bevestigd. De zekeraar maakt zich (of zijn/haar zekerapparaat) hieraan vast en kan niet meer uit positie worden getrokken. Aan het zekeren in deze opstelling zijn nadelen verbonden. Zo is de zekeraar minder mobiel en is het erg lastig om een val dynamisch op te vangen. In de Nederlandse praktijk wordt dit niet toegepast.

In sommige rotsklimgebieden vind je soms haken die heel dicht bij de grond zijn aangebracht. Het idee hierachter is dat een relatief onervaren persoon met een halve mastworp(karabiner) in deze haak de voorklimmer veilig(er) kan zekeren.

Verzwaren zekeraar

Enkele jaren geleden was het in sommige Duitse hallen gangbaar om de zekeraar met een zandzak te verzwaren. De zandzak werd met een bandlus aan de zekerlus van de gordel van de zekeraar vastgemaakt. Mammut maakte er zelfs speciaal één voor gebruik in de klimhal, de 'Equalizer'. De zandzak heeft een daisychain en vast ingenaaide klettersteigkarabiner zodat je 'm op maat kunt maken. In sommige buitenlandse klimhallen lagen zulke zandzakken voor algemeen gebruik klaar.

Beste methode

Er zitten mitsen en maren aan de meeste van bovenstaande oplossingen. Zo helpt een zandzak niet om de geringere handkracht van een lichte zekeraar (bij zekeren met tuber) te compenseren. En omdat er tegenwoordig steeds meer met halfautomaten wordt gezekerd (in veel landen de enige aanbevolen methode) zijn de methode met de zandzak en de methode met het vastmaken aan de grond onvoldoende goed om gewichtsverschil te compenseren. Zekeren van een voorklimmer met de halfautomaat verlangt namelijk dat je mobiel bent tijdens het zekeren om de energie van een val lichaamsdynamisch op te kunnen vangen. Het vergroten van de weerstand van tussenzekeringen en het gebruik van de Ohm van Edelrid of de Seilbremse van Bauer zijn momenteel de aan te raden oplossingen.