Voor bergwandelaars zijn sneeuwvelden vaak de lastigste obstakels op hun pad. Zeker als de helling steil is en het sneeuwveld 's ochtends vroeg nog stijf bevroren is. Wat nu? Moet je omkeren of kun je ze oversteken zonder gevaar?

Jaargetijde

Als je in het voorjaar of vroeg in het zomerseizoen de bergen in gaat kom je bijna altijd sneeuwvelden op je pad tegen. Waarom is die sneeuw een probleem? Dat is doordat de hellinghoek van de meeste sneeuwvelden fors is en omdat sneeuwvelden na een heldere nacht vaak stijf bevroren zijn. Gedurende heldere (en koude) nachten bevriest het oppervlak van het sneeuwveld namelijk en wordt het keihard. Zelfs met stevige bergschoenen is het dan onmogelijk een fatsoenlijke en stabiele tree in de sneeuw te schoppen.

Door de hogere zonne-instraling zal de winterse sneeuw het eerst verdwijnen in de vlakste delen van het terrein en in de op het zuiden georiënteerde hellingen. En in lawinegeulen en kommen in het landschap blijft, vooral op noordhellingen, soms de hele zomer sneeuw liggen.

Rivieren

Het zal vaak voorkomen dat er in het terrein een rivier onder een sneeuwveld door stroomt. En dat kan erg gevaarlijk zijn. Door de relatieve warmte van het water zal de sneeuw direct boven de rivier iets sneller smelten dan de sneeuw ernaast. Er ontstaat een ondergraven sneeuwbrug vergelijkbaar met een sneeuwbrug boven een gletsjerspleet. De stabiliteit van die sneeuwbrug (beter gezegd sneeuw'tunnel') is moeilijk in te schatten. Wat wel duidelijk is, is dat het een situatie oplevert die net zo gevaarlijk is als die bij een gletjerspleet. Als een wandelaar door de sneeuwbrug zakt dan dreigt de verdrinkingsdood en/of onderkoelingsgevaar. Wees op je hoede!

Omdraaien?

Wat moet je u doen als sneeuw je pad verspert? Weet je hoe je moet bepalen of je door kan gaan of wanneer je moet omkeren? Wanneer is de sneeuw voldoende ontdooit om zonder pickel te gaan? En als je dan toch valt, hoe moet je remmen in de sneeuw?

Je leest en hoort onze tips over dit onderwerp in het Hoogtelijn-artikel 'Sneeuw op je pad' en in het webinar met de Nederlandse UIAGM berggids Stefan Buis.

Webinar 'Sneeuw op je pad'

Op 10 juli 2015 heeft de NKBV een webinar gepresenteerd met gediplomeerd UIAGM berg- en skigids Stefan Buis. Hij vertelt in een korte video alles over sneeuw op je pad en wat je moet doen om niet uit te glijden. Aansluitend aan het webinar kon je vragen stellen. We hebben de video en de belangrijkste vragen en antwoorden voor je op een rij gezet:

Harde versus zachte sneeuw

Q: Wat zijn de voor- en nadelen als het sneeuwveld wat je over wilt steken zachte of harde sneeuw is?

A: Voordeel van zachte sneeuw is dat je makkelijk zelf treden kunt maken. En je zult niet zo snel ongecontroleerd uitglijden omdat de zachtere sneeuw je val remt. Harde, bevroren sneeuw is als een schuine ijsbaan. Heb je hierop eenmaal snelheid, dan is remmen bijzonder lastig.

Houding

Q: Wat is de beste houding bij het oversteken van een klein, steil sneeuwveld (als gewone wandelaar met flinke rugzak). Moet je zo recht mogelijk blijven lopen of juist richting de helling leunen? En wat is de beste manier om je voet te plaatsen, platter, of meer op je hak?

A: Qua houding is een normale loophouding het beste, met het gewicht boven je voet (dus niet te veel naar de berg leunen) om uitglijden te beperken. Richting de helling leunen maakt dat je makkelijker weg kunt glijden met je voeten. Het trappen van treden is een goede methode om meer grip te krijgen. Dit gaat alleen als de sneeuw zacht is. Als je in Nederland in de buurt van een steile dijk woont kun je gaan oefenen als het gras nat is. Als je dit op schoenen met gladde zolen doet zul je snel achter de juiste houding en voetplaatsing komen voor het dalen, stijgen en traverseren. Je zult merken dat je met bergschoenen met stevige zolen erg goed grip hebt door de kanten te gebruiken bij een traverse. Je moet wel continu druk houden.

Afdalen en stijgen

Q: Wat doe je anders bij een afdaling via een sneeuwveld dan bij het stijgen?

A: Nog beter opletten. Een val bij het afdalen is moeilijker te corrigeren dan een val bij het omhoog lopen. In het laatste geval ben je al in de juiste remhouding. Bij een sneeuwveld met zachte sneeuw is een afdaling erg snel en comfortabel. Je glijdt/rent snel en soepel naar beneden - mits er geen afgrond onder je is, er geen stenen door de sneeuw heen komen en je de controle over je snelheid weet te houden.

Sneeuwbrug

Q: Wat moet je doen als je sneeuwvelden tegenkomt waar water onderdoor stroomt? Waar moet je dan op letten zodat je veilig over kan steken zonder het gewoon op goed geluk te proberen?

A: Hoe dunner de sneeuw, hoe meer kans dat je er door zakt. Kies een deel van het sneeuwveld wat niet te steil is en waar de sneeuwlaag niet zo dun is dat je er doorheen kan zakken. Bij twijfel over de veiligheid kun je het beste omkeren. Als de 'brug' instort met jou er op dan kan het slecht aflopen.

Q: Hoe kun je aan een sneeuwbrug zien of deze sterk genoeg is om iemand te dragen?

A: Dit is niet makkelijk. Allereerst moeten de temperaturen laag zijn zodat de sneeuw goed hard is. Zodra het boven nul komt neemt de sterkte van de sneeuwbrug af. En hierbij geldt dat je meestal kunt aannemen dat hoe groter de brug, hoe sterker. Bij twijfel raadt kun je het best de mensen met behulp van touw aan een vast punt over de brug zekeren. Heb je de benodigde hulpmiddelen hiervoor niet tot je beschikking, draai dan om.

Een niet al te steil sneeuwveld met een goed spoor. Lastiger wordt het als de helling steiler is en de sneeuw 's ochtends bevroren is. Foto: Aart Last.

Stijgijzers, pickels en stokken

Q: Welke hulpmiddelen zijn er voor het geval je een sneeuwveld tegen komt? We hebben wel stokken bij ons, maar stijgijzers zijn echt wel een gewichtsklasse te ver.

A: Wandelstokken zijn op een steil sneeuwveld goed om je evenwicht mee te bewaren. Je kan er, als je valt, niet mee remmen. Met stijgijzers voorkom je dat je uitglijdt. Een pickel is om te remmen na een val. Voorkomen is beter dan genezen! Zowel pickels als stijgijzers zijn in lichtgewicht varianten te koop. Pas op met TE lichte pickels en stijgijzers die geheel uit aluminium bestaan. Volledig aluminium pickels zijn zo licht uitgevoerd dat je ze niet goed in bevroren sneeuw kunt slaan. Voor grammenjagers geldt dat de keuze voor stijgijzers afhankelijk is van de steilheid van het terrein, de condities en de lengte van de oversteek. Bij korte stukjes kan overwogen worden enkel een pickel te gebruiken. Als de sneeuw erg hard is kan dit moeilijk worden. Er is niet een eenduidig antwoord. Belangrijkste is en blijft het voorkomen van uitglijden.

Q: Is het bij het traverseren van niet al te steile en enigszins zachte sneeuwvelden (geen noodzaak voor stijgijzers/pickel) aan te raden om met een enkele of beide wandelstokken te lopen? Mijn wandelstokken zijn voorzien van tellers van ongeveer 4 cm, dus ze verdwijnen niet direct in de sneeuw.

A: Gebruik de stokken zoals je normaal ook loopt. Als het terrein wat steiler is kun je de bergzijde halverwege de stok vasthouden om rechtop te kunnen blijven lopen.

Q: Zijn er simpele maar effectieve stijgijzers voor B-schoenen te koop? Deze B-schoenen hebben vaak niet de stijfheid en de mogelijkheid om net als een C- of D-schoen een gedegen stijgijzer op te monteren. Maar C- of D-schoenen voor de meeste wandelingen (grotendeels zonder sneeuw) ook weer geen noodzaak en soms zelfs ronduit oncomfortabel.

A: Er bestaan simpele 'instap' modellen die met riempjes/plastic clips om de schoen worden gebonden. Deze zijn niet geschikt voor echt steile hellingen, maar meer bedoeld voor stabiliteit op vlakkere sneeuwvelden.

Flexibele stijgijzers zijn tot op zekere hoogte verstelbaar en kunnen aan verschillende modellen schoenen en schoenmaten aangepast worden. Voor kleine kinderen is de keuze beperkt. Je moet je je ook afvragen of het veilig is om kinderen op stijgijzers te laten lopen in verband met verwondingen/struikelen. Op stijgijzers lopen vereist de nodige techniek.

Sporen

Q: En als je kijkt of een bestaand spoor bruikbaar is, waar let je dan op?

A: Of je je voeten goed kunt plaatsen zonder uit te glijden. Een spoor dat veel begaan is en spekglad vereist stijgijzers. Als de sneeuw zacht is en/of je kunt in bestaande voetstappen staan zonder uit te glijden dan kan het spoor (mogelijk) met stokken overgestoken worden, mits niet te steil. Controleer altijd of er andere mogelijkheden zijn als je een spoor niet vertrouwt.

Informatie inwinnen

Q: Zijn huttenwaarden in het algemeen op de hoogte van ligging van de sneeuwvelden?

A: Op populaire trajecten en trajecten van/naar de hut mag je aannemen dat dat het geval is. Maar ook hier is sprake van mensenwerk. Een huttenwaard kan het ook bij het verkeerde eind hebben. Soms heeft men simpelweg geen info als het een weinig gelopen traject betreft. De huttenwaard gaat er wel van uit dat gasten geoefende bergwandelaars zijn en op de hoogte zijn van de te nemen maatregelen.

Kinderen

Q: Ik vraag me af of het veilig is de kids aangelijnd te hebben? Zou ik mijn dochter van 10 of zoon van 6 kunnen houden als ze gaat glijden? Ik denk van niet. Ik zie meer heil in het laten oefenen met lopen op stijgijzers op de indoor skibaan. Of zie ik het niet juist?

A: Het aanlijnen en gelijktijdig oversteken van een steil sneeuwveld raad ik absoluut af. Als er één persoon valt dan zul je de anderen niet kunnen houden. Aangelijnd lopen op de gletsjer of een vlak sneeuwveld is wel mogelijk.