Een ongeluk zit een een klein hoekje. Het is een dooddoener, maar in het geval van de anti-twist rubbertjes die gebruikt worden om karabiners van setjes te fixeren gaat het zeker op. De rubbertjes gevaarlijk? Het klinkt inderdaad erg onwaarschijnlijk, maar toch zijn er helaas al meerdere (dodelijke) ongevallen bekend waarbij het rubbertje de oorzaak was.

Er zijn twee verschillende typen ongeval; ongevallen met sportklimsetjes en ongevallen met verlengbare setjes. Allereerst een overzicht van de verschillende rubbertjes.

Rubbertjes

Bij sportklimsetjes wordt de onderste karabiner waar het touw in wordt gehangen vaak met een rubbertje gefixeerd. Het voordeel hiervan is dat de karabiner niet kan verdraaien en altijd zo hangt dat je snel in kunt klippen. Er zijn grofweg drie soorten rubbertjes om karabiners in een setje te fixeren:

1. Rubbertjes die als een hulsje om de bandlus worden geschoven. De bekendste hiervan zijn de 'Strings' van Petzl.

2. Het rubbertje of rubber bandje is vast in de bandlus gestikt.
3. Tot slot zijn er rubber bandjes/elastiekjes te koop in diverse vormen die allemaal tot doel hebben de karabiner te fixeren.

De drie verschillende typen speciale rubbertjes om karabiners van setjes te fixeren. Bronnen: Petzl, Black Diamond, Kong.

Ongeval Tito Traversa

In de zomer van 2013 is het twaalfjarige Italiaans klimtalent (8b+ toen hij tien was) Tito Traversa op tragische wijze om het leven gekomen toen hij van 25 meter hoogte tot op de grond viel na het klimmen van een route in Orpierre.

Tito was met een groep jeugdklimmers en hun begeleiders onderweg en klom een opwarmroute waar al setjes van een klimmaatje in hingen. Bovenaan de route ging hij hangen in één van de setjes die in het relais hing om naar beneden gelaten te worden. Dit setje èn alle setjes daaronder begaven het. Tito viel ongeremd tot op de grond. Het opgelopen letsel was zo ernstig dat hij 3 dagen later in het ziekenhuis is overleden.

Hoe konden zijn setjes het begeven? In alle haken van de route die Tito klom hingen setjes die niet van hem, maar van een andere (jeugd)klimmer van de groep waar hij mee op pad was waren. Het waren nieuwe setjes die door één van de ouders voorafgaande aan de trip waren gemonteerd. Deze ouder had helaas bij 8 van de 12 setjes een fout gemaakt bij het monteren van de anti-twist rubbertjes. De rubbertjes waren zo gemonteerd dat de karabiner alleen door het rubber met de slinge was verbonden (zie onderstaande afbeelding). Tito had de pech dat dit het geval was bij alle setjes bovenin de route. Waarom viel Tito wel en zijn voorganger (die de setjes in had gehangen) niet? Wellicht was één van de goede setjes samen met één van de foutieve setjes in het relais gehangen en had Tito's voorganger ook het goede setje ingehangen. Tito zelf heeft waarschijnlijk alleen het foutieve setje gebruikt.

De rode karabiner is alleen met het rubbertje (van type 3) aan de slinge vast gemaakt. Breuksterke: nihil. Bron: 8a.nu

Bovenstaande video laat een potentiële fout met een ander soort rubbertje zien. In de video wordt gesuggereerd dat dit de oorzaak van het ongeval met Tito was. Tijdens het maken van de video was nog onduidelijk welke type rubbertje gebruikt was.

Niet de eerste keer

Het was niet de eerste keer dat iemand door een dergelijke fout om het leven kwam. Een aantal jaar geleden is in Californië een brandweerman omgekomen tijdens een oefening in het abseilen vanuit de helikopter. Op onderstaande foto staat afgebeeld hoe twee uitrustingsstukken verkeerd aan elkaar werden gemonteerd. Deze foutieve setup is door vier (!) personen gecontroleerd, maar niet opgemerkt. Het niet kunnen zien van dit soort fouten is een gevolgd van hoe onze hersenen werken. “A repeated review of an established condition (e.g. a correctly configured harness) reinforces the expectation that the system is in that specific configuration. This is an example of reinforcement through experience which leads one to miss potentially critical anomalies.” Lees hier meer over dit specifieke ongeval.

Foto boven: de setup van haak en maillon die slechts door een rubber ring met elkaar verbonden waren. Bron: USFS.

Bij open slinges (verlengsetjes) óók gevaarlijk

Veel alpiene of multi-pitch klimmers maken gebruik van tape of rubbertjes om de karabiners van lange setjes te fixeren. Deze lange setjes kunnen op een eenvoudige manier korter worden gemaakt om ze beter aan de gordel te kunnen hangen. Maar ook al monteer je het rubbertje goed - het is geen goed idee. Er is namelijk een redelijk grote kans dat één van beide karabiners tijdens de handelingen van het korter/langer maken per ongeluk nogmaals door de slinge geklipt wordt.

En dan zit je met een groot probleem (zie afbeeldingen hieronder): de met een rubbertje of tape aan de bandlus gefixeerde karabiner wordt per ongeluk nog een keer door de open lus geklipt. Op dat moment is er alleen nog maar het rubbertje/elastiekje wat de karabiner met de bandlus fixeert. En dat valt amper op! Wanneer de bandlus belast wordt, bijvoorbeeld omdat je er stand mee maakt, dan zal het rubbertje/elastiekje breken.

Een abseilende klimmer in Oostenrijk gebruikte een dergelijke combinatie van slinge met karabiner als zelfzekering. Nadat hij de karabiner na het abseilen in de volgende stand van de multi-pitch route had ingehangen en zijn abseilapparaat had losgemaakt ging hij in zijn zelfzekering hangen. Het elastiekje knapje, en de man viel achterover de diepte in.. .Gelukkig wist hij het touw met beide handen te pakken en zich zo goed an kwaad als het ging vast te houden tot hij een twintigtal meters lager op een bandje weer neerkwam. Als door een wonder had hij het overleefd, maar zijn handen waren er niet best aan toe.

Afbeeldingen boven: Tijdens het transport of bij het gebruik wordt één van beide karabiners ongemerkt nogmaals door de slinge geklipt (boven). Een snelle scan van het setje: het lijkt alsof er niks aan de hand is (midden). Pas als het setje belast wordt wordt duidelijk dat er iets goed fout zit. Bron: The BMC.

Hetzelfde principe, maar nu bij een standplaatsslinge: de met een rubbertje (links) gefixeerde karabiner wordt ongemerkt nogmaals (midden) door de bandlus geklipt. Bij belasting is er alleen nog maar het rubbertje (rechts) om de karabiner in de bandlus te houden...

Bron: The BMC.

Geen rubbertjes gebruiken op lange setjes

Het is af te raden om rubbertjes of tape te gebruiken bij lange setjes. Laat beide karabiners gewoon los zitten. Wat kun je nu wel doen als je per se één of beide karabiners van een lang setje aan de bandlus vast wilt maken? De beste optie is om speciale slinges voor setjes te kopen die over de gehele lengte dichtgestikt zijn. Bijvoorbeeld de onderstaande slinges van Metolius.

Gebeurt mij niet!

Het is een logische reactie om te denken dat jij persoonlijk nooit zo'n stomme misser zal maken. Nu je dit gelezen hebt is de kans op deze specifieke fout inderdaad kleiner. Maar hoe vaak heb je niet zonder te controleren andermans materiaal gebruikt? En als je verlengsetjes gebruikt met tape of rubber: hoe vaak heb je gecheckt of ze niet per ongeluk verkeerd zitten? Niet heel vaak waarschijnlijk...

Zo had het eerder genoemde ongeval tijdens het abseilen makkelijk voorkomen kunnen worden. Hoe? Door de zelfzekering met heel het gewicht te testen alvorens los te maken van de zelfzekering. Er zijn behoorlijk wat klimmers die dit niet consequent doen. Het is een simpele en snelle methode die deze en diverse andere abseilfouten kan voor komen. Zo'n check is belangrijker en meer veiligheidsverhogend dan de rubbertjes niet meer gebruiken.

De hier genoemde ongevallen zijn erg zeldzaam. Als je nu de conclusie trekt dat je geen rubbertjes meer moet gebruiken op de sportklimsetjes handel te kort door de bocht. Tito's ongeluk was een 'freak incident' - één waar de wet van Murphy's om de hoek kwam kijken. Geen rubbertjes meer gebruiken op verlengsetjes/open slinges is wel verstandig. Daar zijn al vaker ongelukken mee gebeurd en het probleem is al ruim 10 jaar bekend.

Het belangrijkste wat we wel kunnen leren van Tito's ongeval is om altijd waakzaam te zijn en om jezelf en je klimmaatje consequent te checken. Maar helaas zal je nooit elk gevaar uit kunnen sluiten. Klimmen is hoe dan ook een sport met een zeker risicopotentiaal. Om Edward Whymper (eerstbeklimmer Matterhorn in 1865) te quoten: "Climb if you will, but remember that courage and strength are nought without prudence, and that a momentary negligence may destroy the happiness of a lifetime. Do nothing in haste; look well to each step; and from the beginning think what may be the end.”

Leestips

• 12-Year-Old Tito Traversa Dies in Climbing Fall
• Klimongevallen
• Petzl geeft info over hoe Petzl Strings gebruikt moeten worden

Auteur: Harald Swen