In een groot deel van de Alpen kun je tijdens wandelingen tamme en wilde dieren op je pad aantreffen. Soms leidt dat tot onverwachte confrontaties. Die zijn dan meestal niet tussen mensen en wolven of beren maar juist tussen mensen en koeien of tussen mensen en de beschermhonden van schapenkuddes. Wolven en beren klinken gevaarlijk, maar zijn zeldzaam en slaan bovendien vrijwel altijd op de vlucht zodra ze een mens waarnemen. Koeien en beschermhonden zijn veel algemener en zijn bovendien niet bang voor mensen. De kans op een confrontatie met hen is daardoor veel groter.

Boerenland

Een groot deel van de tijd ben je bij een bergwandeling niet in 'echte' natuur op pad, maar in extensief begraasd boerenland. Bergboeren laten in de zomer hun dieren op hooggelegen alpenweides grazen en wandelpaden lopen dwars door deze weidegebieden zonder dat er afrasteringen zijn die de dieren van de wandelaars scheiden. De kans is groot dat je je pad zult moeten delen met koeien, schapen, geiten en herdershonden. Meestal verloopt dat probleemloos, maar soms niet. We geven je hieronder tips voor de omgang met de twee weidedieren waarmee het vaakst confrontaties optreden; de koe en de beschermhond.

Bergboeren zullen je overigens dankbaar zijn als je geen afval achterlaat, je hond aan de lijn houdt en hekken altijd achterlaat in de stand waarin je ze aantrof.

Koeien

In de nieuwsluwe zomerse kommerkommertijd komen af en toe nieuwsberichten langs over koeien die mensen aanvallen. Helemaal zo gek is dat niet want koeien kunnen met hun forse gewicht namelijk gevaarlijk uit de hoek komen en wandelaars vertrappelen. Koeien zijn weliswaar normaliter niet agressief, maar kunnen dat wel worden wanneer ze menen dat hun jongen bedreigd worden. En jonge dieren die in een groep bij elkaar staan kunnen ineens de kolder in de kop krijgen en in hun enthousiasme of balorigheid wandelaars onder de voet lopen. Omdat er iedere zomer serieuze (soms dodelijke!) incidenten waren tussen koeien en wandelaars heeft de diverse organisaties informatiemateriaal gepubliceerd met daarin tips voor de omgang met weidedieren. Je leest daarin wat je moet doen als je een hond bij je hebt, hoeveel afstand je het best aan kunt houden tot kuddes, wat typisch dreiggedrag is en wat je moet doen als een agressieve koe op je af komt.

Het Oostenrijkse ministerie voor landbouw, regio's en toerisme heeft een video waarin ze de 10 gedragsregels voor alpenweiden uitleggen.

Algemene tips voor de omgang met koeien zijn:

• Houd voldoende afstand (20 à 50 m);
• Honden altijd aan de lijn zodat je ze in toom kan houden en weg kan houden van de kudde. Wanneer koeien agressief naar de hond worden maak je de lijn juist los, om te voorkomen dat je zelf slachtoffer van de agressie van de koeien wordt. Een hond is meestal snel genoeg om zich uit de voeten te maken;
• Aai geen kalveren (waar de moeder bij is) en scheid ze niet van de volwassen dieren;
• Herken dreigend gedrag zoals de kop laten zakken, geluid maken en snuiven. Kijk de dieren niet strak in de ogen, laat ze niet schrikken en jaag ze niet weg. Gebruik je gezond verstand in de omgang;
• Blijf kalm als dieren op je af komen en neem rustig afstand met je gezicht naar de koe(ien) toe. In nood kun je de koe tegen de neus wegduwen en desnoods op de neus slaan.

Een nieuwsgierige koe komt buurten. Foto: Harald Swen

• Download hier de Oostenrijkse flyer 'Leidraad voor het juiste gedrag bij contact met weidedieren' van de Landwirtschaftskammer Tirol (in het Nederlands, pdf, 5,4 Mb).
• Tips van het Dachverband Schweizer Wanderwege over de omgang met kuddes koeien.
• De Britse BMC heeft een artikel opgesteld over de omgang met koeien op je pad in Groot Brittannië.

De Patou (Pyreneese berghond)

In de Pyreneeën en de zuidelijke Franse Alpen leeft inmiddels een flink aantal roedels wolven. Veel lokale schaapsherders zijn deze dieren liever kwijt dan rijk en jagers idem dito. Herders beschikken over waakhonden om de wolven op afstand te houden. In Frankrijk zijn dit vaak zogeheten Patou's. Honden van dit ras lijken vriendelijke witte lobbesen, maar schijn bedriegt. De Patou is namelijk speciaal gefokt om zijn of haar schaapskudde te beschermen tegen alles wat op vier of twee benen staat en doet dat met verve.

De Patou. Foto: PN Mercantour.

Wanneer een Patou vindt dat zijn kudde gevaar loopt, dan zal de hond de 'bedreiger' van de kudde aanvallen. Dat kan ook het geval zijn als een wandelaar zonder het op te merken een aantal schapen of lammeren van de kudde afscheidt. Een Patou is zeer plichtsgetrouw en zal niet rusten voor de kudde weer veilig bijeen is. Onderschat de Patou niet - het is een grote hond die circa 50 kg weegt. Het beste advies voor de omgang met deze honden is om ver uit de buurt van zowel de hond als de kudde te blijven - vooral als er jonge dieren in de kudde zijn.

• Verras de hond niet en laat je aanwezigheid ruim van te voren merken.
• Blijf kalm als een Patou op je af komt. Maak geen agressieve bewegingen, roep niet, gooi geen voorwerpen, etc. De kans is groot dat de Patou alleen maar wil checken wie er in zijn territorium komt.
• Praat rustig tot de hond als deze blijft naderen.
• Ook al komt de hond vriendelijk over - haal de hond niet aan.
• Blijft de hond naderen en gaat deze zich dreigend gedragen? Kennelijk ziet de hond je als een bedreiging voor de kudde. Wat die dreiging is kun jij misschien niet zien (bijv. een gewond lam buiten je blikveld). Het best keer je daarom op je schreden terug.
• Wil je toch je weg vervolgen? Maak dan een zo ruim mogelijke omweg om de kudde heen.
• Blijft de hond je volgen? Negeer de hond tot deze besluit dat je voldoende ver weg bent van z'n kudde en je alsnog verlaat.
• Hou kinderen uit de buurt van de hond.
• Hou honden altijd aan de lijn. Patou's kunnen loslopende honden als bedreiging (wolf) zien en doden.

Lees meer over de Patou: Chiens de protection des troupeaux : gestes et conseils pour les randonneurs

De beer

In de Pyreneeën, en in delen van de Alpen kun je, als je geluk hebt, beren aantreffen. Beren zijn zeldzaam en schuw, dus de kans dat je er eentje aantreft is heel gering. Mocht je er toch een tegen het lijf lopen dan zal de beer waarschijnlijk nog erger schrikken dan jij en er vandoor gaan. Confrontaties met beren mijdt je door je gezond verstand te gebruiken, een beer niet in een hoekje te drijven, niet de beer van haar jongen te scheiden en je hond in berengebied niet los te laten lopen.

Het leefgebied van berenin en rondom de Alpen. Bron: Alpenverein Südtirol.

Beren in de Alpen leven voornamelijk in de Adamello (Italië), en in delen van Slovenië en Kroatië. Het kerngebied waar beren voorkomen is op bovenstaande kaart in het donkergroen weergegeven. In lichtgroen is het gebied weergegeven waar rondtrekkende beren voorkomen. Bron: Alpenverein Südtirol.

Onze collega's van de Alpenverein Südtirol hebben een flyer gemaakt waarin ze tips geven over de omgang met beren.

Download de AVS folder: Omgaan met beren in de Alpen (Duits/Italiaans)

Bron: Alpenverein Südtirol / Judith Egger

De wolf

Inmiddels kun je in vrijwel geheel Europa wolven tegenkomen. In Nederland zijn dit meestal solitaire exemplaren, maar in grote delen van de Alpen zijn al sinds jaar en dag roedels wolven gevestigd, meestal in de meer afgelegen natuurgebieden. Wolven zijn schuw en mocht je er een tegen het lijf lopen dan zal de wolf er hoogstwaarschijnlijk snel vandoor gaan. Confrontaties met wolven zijn daarom hoogst zeldzaam. Desalniettemin is het handig om te weten hoe je er voor kan zorgen dat het aantal cconfrontaties met wolven zo laag mogelijk blijft en we vreedzaam naast elkaar in de bergen kunnen leven. Onze collega's van de samenwerkende alpenverenigingen, de Club Arc Alpin, hebben een flyer gemaakt waarin ze tips geven over de omgang met wolven.

Download de folder: Omgaan met wolven in de Alpen (Duitstalig)

Bron: Club Arc Alpin