Zij noemt angst een stemmetje in je hoofd. Het zal er altijd zijn, maar je hebt zelf in de hand hoe luid je het stemmetje laat zijn. Elke bergsporter kent situaties waarin dat stemmetje oorverdovend is. Soms terecht, maar soms – en laat ik nu voor mezelf spreken – ook wel iets te luid voor de situatie. Heeft dat stemmetje me ervan weerhouden nieuwe hoogtes te bereiken? Waar komt dat stemmetje eigenlijk vandaan en is er iets tegen te beginnen?

Door: Rinske Brand

Hoe je je angst de baas wordt

Iedereen heeft zo’n stemmetje. Nou ja, bijna iedereen, maar daarover straks meer. Hij komt uit de amygdala, diep verborgen in onze hersenen. Daar ligt een amandelvormig stel neuronen dat deel uitmaakt van ons limbisch systeem; een verzameling van hersendelen die betrokken zijn bij onze emoties. De amygdala staat bekend als de ‘angstdetector’. Angst is een aangeboren emotie en een van de makkelijkste om te meten. De lichamelijke reacties zijn namelijk overduidelijk; verhoogde hartslag, zweten, een verschrikte blik, bevende handen. Bovendien laat de amygdala zich ook makkelijk activeren. Op prikkels die angst veroorzaken, zal de amygdala snel en volledig automatisch reageren. Het is een reflex, waar je geen invloed op hebt. Nieuw angsten aanleren, is niet al te moeilijk. Zodra het lichaam na een bepaalde prikkel een negatieve ervaring verwacht, gaat het zich daarop voorbereiden; verstijven, angstzweet, hartkloppingen. ‘Niet nóg een keer vallen’. En voilà, een nieuwe angst is geboren.

Super-thrillseeker

Wie nooit angst heeft, kan zich dus zorgen gaan maken of zijn of haar hersenen wel optimaal functioneren. Geen toeval dus dat neurologen klimmer Alex Honnold dolgraag aan een onderzoek onderwierpen. Zijn solobeklimming van El Capitan wordt gezien als de grootste rotsklimprestatie in de geschiedenis. En wie de film ‘Free Solo’ zag, kan zich het angstzweet in de eigen handen vast nog wel herinneren. Zo niet Alex, die was de rust zelve.

Al jaren wordt onderzoek gedaan naar thrillseekers; mensen die worden aangetrokken door intense ervaringen en bereid zijn bizarre risico's te nemen om die te beleven. In veel gevallen leidt dit tot extreem gedrag en allerlei ongewenste verslavingen; drugs, alcohol, seks, gokken.

Honnold is van een andere soort; een super-thrillseeker, die ervaringen najaagt aan de uiterste grenzen van gevaar, maar toch ook in staat is om de reacties van zijn lichaam en geest onder controle te houden. Tot in de extreme. Uit het neurologisch onderzoek bleek dan ook dat hij angst op een heel andere manier ervaart dan de gewone mens. Honnold bleek twee keer zo sensatiezoekend te zijn als een gemiddeld persoon. Vergeleken met de categorie extreme thrillseekers stak hij zelfs daar nog met 20 procent bovenuit. Er is dus wel heel wat voor nodig om zijn amygdala in actie te krijgen. Maar omdat Honnold ook hoog scoort op de eigenschap ‘gewetensvol’ beschermt dit hem tegen de negatieve verslavingen die vaak gepaard gaan met dit extreme gedrag.

Kan de amygdala getemd worden?

Nu helder is waar de stem vandaag komt, is de vraag: kan de amygdala dan ook getemd worden? Want, als angst aan te leren is, is het dan ook weer af te leren? Dat afleren gebeurt door het lichaam te laten ondervinden dat de ervaring minder negatief is dan verondersteld. Anne vertelde dat ze is gaan oefenen met veilig vallen: ‘Tijdens het inklimmen laat ik de wand een paar keer los om te voelen dat een val in deze veilige omgeving meevalt’. Zo leert Anne haar lichaam en geest langzamerhand een nieuwe reactie aan. Ook herhaalt ze, elke keer als dat angststemmetje weer opkomt, haar mantra: ‘nog één stapje, nog één greep’. Zo kwam ze langzaam steeds een stukje hoger en verder. Inmiddels klimt Anne weer met veel plezier, met het stemmetje op fluisterstand. Tem dus gerust je eigen amygdala met een passend mantra.

Na de val

Benieuwd naar het hele verhaal van Anne? Lees het Hoogtelijn artikel "Na de val. Hoe veer je terug na een ongeluk?" hier online terug. Klik op de cover.