Voorkom meesleurongevallen op steile sneeuwflanken
Voorkom meesleurongevallen door op steile sneeuw- en ijsflanken solo of gezekerd te gaan.
Een hoger opleidingsniveau en gebruik van modernere materialen hebben er voor gezorgd dat er nog maar zelden complete touwgroepen verongelukken. Desondanks is er nog iedere zomer sprake van een aantal zware ongevallen waarbij meerdere doden te betreuren vallen. Meestal gaat het bij dergelijke ongevallen om situaties waarbij na forse (zomerse) sneeuwval lawines door alpinisten getriggerd worden of om zogenaamde meesleurongevallen. Op dat laatste fenomeen gaan we hier nader in - want wat zijn meesleurongevallen nou eigenlijk?
Meesleurongevallen
Met meesleurongevallen worden ongevallen bedoeld waarbij een complete touwgroep ten val kwam, terwijl zij zich ongezekerd aan een vast punt in steil terrein bewogen. Vaak wordt dit veroorzaakt door het uitglijden of door een relatief kleine val van één van hen, waarna de vallende persoon de overige leden van de touwgroep met zich mee trekt. Het zijn situaties waarbij het touw niet voor veiligheid, maar juist voor een onveilige situatie zorgt. Hoe kon dit gebeuren?
Dat het gelijktijdig ongezekerd aan het touw gaan in steil en valgevaarlijk terrein niet veilig is, is voor iemand die niet bekend is met de bergsport volkomen duidelijk. Vreemd genoeg is dat voor een deel van de bergsporters een stuk minder duidelijk. Zij laten zich door de aanwezigheid van het touw om de tuin leiden. Vastzitten aan een touw zonder te zekeren aan vaste punten geeft op graten en bergwanden een veilig gevoel, maar biedt in werkelijkheid slechts schijnveiligheid. Vrijwel direct nadat één persoon van de touwgroep gevallen is, zal zijn snelheid en valenergie zo groot zijn dat de andere tochtgenoten aan het touw mee worden gesleurd in zijn val.
De Becca di Monciair. Bron Wikipedia, Paweł Kuźnia.
Professionals
Professionals zoals berggidsen gaan ook gelijktijdig aan het touw. Zij doen dit echter op een andere wijze dan de meeste 'bergtoeristen' en met minder mensen aan het touw. Bovendien hebben ze in hun opleiding hier specifiek op getraind. Berggidsen zijn natuurlijk net als 'amateurs' niet immuun voor de natuurwetten. Ook bij hen zal een ongeremde val van een lid van de touwgenoot leiden tot het ongecontroleerd naar beneden storten van de hele touwgroep. De beroemde Zwitserse berggidsen Norbert Joos en Erhardt Loretan zijn de afgelopen jaren op deze wijze bij meesleurongevallen om het leven gekomen. Het ongeluk op de Becca di Monciair lijkt hier eveneens een voorbeeld van te zijn.
Touwgebruik
Primair is een touw bedoeld om de leden van de touwgroep te beschermen tegen het naar beneden vallen. Dat kan op een gletsjer zijn, waar het touw tegen het in een gletsjerspleet vallen beschermd. Of dat kan op een bergwand of graat zijn, waar het touw een klimmer na een eventuele val zal opvangen.
Steile sneeuwvelden en graten zijn voor bergbeklimmers misschien wel het lastigste terrein om veilig in te zekeren. Het kost veel tijd om een goed vast punt te maken. Soms is dat door de sneeuw-, rots- of ijscondities zelfs onmogelijk.
Wat moet je in dat geval doen? Er zijn een aantal opties: solo gaan, (delen) uitzekeren of omkeren. Met z'n allen tegelijkertijd aan het touw gaan zonder aan een vast punt (een zogenaamde standplaats) bevestigd te zijn is levensgevaarlijk en moet niet-professionals met klem ontraden worden.
De bergwand is hier zo steil dat een eventuele val niet te houden is. Zo'n val zal op deze helling waarschijnlijk niet dodelijk aflopen. Maar wat als er hieronder een afgrond is...? Fotograaf: Anna Coyajee.
Bestaan er richtlijnen over wanneer wel/niet aan het touw gaan?
Daar kunnen we duidelijk in zijn: nee, die zijn er niet. De mate van eigen ervaring van de groep is bepalend voor wat wel/niet kan. De enige optie die overblijft als je niet bereid bent te soleren is om te gaan zekeren. Daar zijn verschillende manieren voor. De Zuidtiroler bergredder Karl Sulser heeft een aantal methode waarop in de sneeuw gezekerd kan worden onderzocht. De belangrijkste conclusies van zijn onderzoek zijn samengevat in het artikel 'Haltekräfte von Fixpunkten in Firn & Schnee', Bergundsteigen 1/2012.
In BergundSteigen 1-2013 wordt deze vraag door een lezer gesteld en hoofdredacteur Peter Plattner geeft antwoord: "Sobald die Steilheit und die Verhältnisse es ermöglichen, dass ein „Stolperer“ zum Abrutschen und – durch die langen Gletscherseilschaftsabstände fast zwingend – zum Mitreißen der ganzen Seilschaft führt, möge entweder laufend zB an einer Eisschraube gesichert oder aber die Seilschaft auf kurze Abstände umgebaut und nachgesichert werden. So was wie [red. een standaardrecept] braucht es dazu nicht, nur eine entsprechende Ausbildung. Gleiches gilt fürs Sichern im steilen Firn: auch hier gibt es kein Patentrezept, sondern es gilt, seinem Könnenstand und seiner Erfahrung entsprechend variabel, flexibel die gerade am besten geeignete Technik anzuwenden. "
Uitzekeren of soleren
Enkele jaren geleden hebben Menno Boermans (bergredder in Zwitserland) en Michiel Engelsman (UIAGM berggids) een artikel voor de Hoogtelijn geschreven waarin ze ingaan op de gevaren van het gelijktijdig aan het touw gaan. Dat artikel is nu nog net zo actueel als toen.
Samenvattend komt het er op neer dat je op vlak terrein samen aan het touw kunt gaan met het oog op het gevaar van gletsjerspleten. In steiler alpien terrein moet je óf soleren óf uitzekeren. Durf je niet te soleren en kun of wil je niet uitzekeren dan zit er niets anders op dan om te keren. Voorkom dat je in steil terrein verbonden bent met anderen zonder zekering aan de berg!
Download hier het volledige artikel 'Meesleurongelukken; relatieve veiligheid'.
